۱۳:۴۸ – ۱۸ آذر ۱۴۰۴
باشگاه خبرنگاران جوان – در دنیایی که بحران آلودگی هوا، ترافیک سنگین و نابرابری در دسترسی به خدمات عمومی بهویژه حمل و نقل به معضلی جدی بدل شدهاند، برخی دولتها به فکر ریشهایترین راهکارها افتادهاند: حذف کامل یا جزئی «هزینه بلیت» برای وسایل حملونقل عمومی. این سیاست اگر با زیرساخت مناسب، برنامهریزی دقیق و منابع مالی پایدار همراه شود، میتواند هم عدالت اجتماعی را تقویت کند، هم ترافیک را کاهش دهد، هم آلودگی را مهار کند و هم بار اقتصادی خانوارها را کم کند.اما سؤال مهم این است: آیا جایی بوده که این سیاست بهصورت سراسری برای کل کشور اجرا شود؟ و اگر نه، چند شهر یا منطقه شاید برای مقاطع یا بخشهایی این مسیر را آزمودهاند؟ در ادامه مهمترین تجربهها را بررسی میکنیم.
تجربه ملی: لوکزامبورگ نخستین کشور جهان با حملونقل عمومی رایگان سراسری
از ۱ مارس ۲۰۲۰، لوکزامبورگ به نخستین کشوری تبدیل شد که بهطور رسمی و سراسری سیستم حمل و نقل عمومی خود را شامل اتوبوسها، ترامواها و قطارها برای همه مسافران رایگان کرد. این قانون به ساکنان، کارگران مرزی و حتی گردشگران تسری پیدا کرد؛ تنها استثناء «کلاس اول» قطارها بود. لوکزامبورگ کشوری کوچک در غرب اروپا است که حدود ۶۳۰ هزار نفر جمعیت دارد و بین بلژیک، فرانسه و آلمان قرار گرفته است.دولت لوکزامبورگ این تغییر را بخشی از راهبرد ملی «تحول چندوجهی حمل و نقل» میداند؛ طرحی که با سرمایهگذاری در گسترش خطوط ریلی، افزایش ظرفیت پارک و سوار (Park+Ride)، گسترش مسیرهای دوچرخه و مدیریت هوشمند حمل و نقل اجرا میشود. هدف اصلی این سیاست سهگانه بود: کاهش تراکم ترافیک، کاهش آلودگی، و ارتقای عدالت اجتماعی بهویژه کاهش بار هزینه برای خانوارها با درآمد کمتر. بنابراین، لوکزامبورگ تنها کشوری است که تا کنون «رایگان سراسری حمل و نقل عمومی» را در سطح کل کشور اجرا کرده است.
شهرها و مناطق با «رایگانشدن مقطعی یا بخشی» نمونههایی از سیاست آزمایشی یا منطقهای
علاوه بر لوکزامبورگ، برخی شهرها در اروپا اقدام به رایگان کردن حمل و نقل عمومی کردهاند، اما این اقدامات محدود به آن شهر یا منطقه است و شامل کل کشور نمیشود:شهر مونپُلییه در فرانسه از ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳ حمل و نقل عمومی شامل اتوبوس و تراموا را برای همه ساکنان منطقه متروپولیتن خود رایگان کرد. طبق گزارش مقامات شهری، این تصمیم با هدف کاهش آلودگی، کاهش هزینه زندگی و افزایش عدالت اجتماعی اتخاذ شد. نتایج اولیه نیز امیدوارکننده است: تعداد سفرها با حمل و نقل عمومی طی ماههای بعد از اجرا افزایش قابل توجه داشته است.پایتخت صربستان، بلگراد، نیز از ۱ ژانویه ۲۰۲۵ اعلام کرد حمل و نقل عمومی شامل اتوبوس، تراموا، ترولیباس و قطار شهری برای همه رایگان است — اقدامی بزرگ برای شهری با جمعیت حدود ۱.۷ میلیون نفر. شهردار بلگراد اعلام کرده است که این طرح بخشی از برنامه گسترده بهبود حمل و نقل، کاهش آلودگی و ارتقای پایداری شهری است و ناوگان نیز در حال نوسازی است.در منابعی که درباره حمل و نقل عمومی رایگان بحث میکنند، اشاره شده است که در برخی مناطق یا دورهها «بلیط رایگان» به عنوان سیاست ترغیبی، آزمایشی یا تشویقی به کار گرفته شده است؛ اما این موارد منطقهای هستند و معمولاً محدود به یک شهر یا بخشی از ناوگان میباشند.
چرا فقط لوکزامبورگ قوانین کشوری دارد و بیشتر رایگانها منطقهای یا مقطعیاند
دو عامل اصلی باعث میشود که رایگان شدن سراسری حمل و نقل در سطح کشور نادر باشد، اما رایگان شدن در یک شهر یا مقطع خاص نسبتاً رایجتر است:اول اینکه اجرای رایگان کردن حمل و نقل در سطح کشور نیازمند منابع مالی بسیار پایدار و بزرگ است. دولت باید از مالیات یا بودجه عمومی هزینههای ناوگان، نگهداری، توسعه خطوط، مدیریت و نوسازی را تأمین کند اقتصادی قوی و ساختار مالی باثبات لازمه چنین سیاستی است، همانطور که در لوکزامبورگ دیده شد.دوم اینکه زیرساخت حمل و نقل عمومی باید گسترده، کارآمد و با کیفیت باشد: شبکههای ریلی و اتوبوسی گسترده، پوشش مناطق مختلف، ناوگان مناسب، زمانبندی دقیق و امکانات لازم برای شهروندان بدون این سازوکار، رایگان بودن بلیت به تنهایی نمیتواند مردم را وادار کند خودرو شخصی را کنار بگذارند.به همین دلیل، بسیاری از دولتها یا شهرداریها ابتدا بهصورت مقطعی یا منطقهای (مثلاً یک شهر بزرگ) یا برای گروههای خاص (مثلاً ساکنان یا اقشار کمدرآمد) سیاست رایگان یا شبه رایگان را آزمایش میکنند، نه به طور سراسری.
منبع: فارس
|
مطالب پیشنهادی از سراسر وب |
