رونویس-یکتافراهانی : گروهی از دانشمندان با کشفی شگفت‌انگیز در شرق آفریقا، بخشی از پازل گمشده تاریخ تکامل بشر را یافته‌اند؛ فسیل‌هایی که ثابت می‌کند گونه ما، یعنی هومو، در آغاز راه، تنها نبود.
برای سال‌ها، زیست‌شناسان و انسان‌شناسان در پی یافتن پاسخی برای یکی از بزرگ‌ترین معماهای علم بوده‌اند: شکاف گمشده میان دو تا سه میلیون سال پیش، زمانی که اجداد انسان مدرن از میان گونه‌های نخستین جدا شدند. این دوره، تاریک‌ترین فصل دفتر تکامل بود. تا زمانی که کشف تازه‌ای در منطقه «لِدی-گِرارو» در اتیوپی، این پرده را کنار زد.
نتایج پژوهش که در مجله Nature منتشر شده، نشان می‌دهد دو گونه انسان‌نما، هومو و استرالوپیتکوس، حدود ۲.۶ میلیون سال پیش، در یک منطقه و هم‌زمان زندگی می‌کردند؛ کشفی که همه‌چیز را درباره‌ی مسیر تکامل انسان، از نو تعریف می‌کند.
تکامل خطی نیست؛ شاخه‌دار است
برای دهه‌ها، کتاب‌های درسی، تکامل انسان را به شکل یک خط مستقیم تصویر می‌کردند؛ از موجودات ابتدایی تا انسان خردمند امروزی. اما «لوکاس دِلزِن»، انسان‌شناس دانشگاه آرکانزاس، می‌گوید این تصویر غلط است:
تکامل مثل یک درخت پرشاخه است، نه یک نردبان. انسان فقط یکی از شاخه‌های کوچک این درخت بزرگ است.
در واقع، گونه هومو در آغاز، تنها یکی از چندین شاخه متفاوت از خانواده انسان‌نماها بود؛ گونه‌هایی که گاه با یکدیگر رقابت می‌کردند و گاه شاید در کنار هم از منابع مشترک بهره می‌بردند.
بیشتر بخوانیم:
همسایگان باستانی ما
در جنوب آفریقا، شواهد نشان می‌دهد گونه هومو در همان دوران با نوع دیگری از انسان‌نماها به نام پارانتروپوس هم‌زیستی می‌کرده است؛ موجودی با دندان‌های بزرگ و آرواره نیرومند که رژیم غذایی‌اش بیشتر شامل گیاهان و ریشه‌ها بود.
اما در شمال شرقی، در منطقه اَفار اتیوپی، هیچ نشانه‌ای از پارانتروپوس یافت نشده است. در عوض، فسیل‌های تازه نشان می‌دهد هومو در این ناحیه با استرالوپیتکوس هم‌زمان زندگی می‌کرده؛ همان گونه‌ای که مشهورترین نمونه‌اش، فسیل معروف «لوسی» است.
این یافته‌ها تصویری تازه از دوران آغازین بشر ترسیم می‌کند: جهانی که در آن، دو گونه انسان‌نما در کنار هم راه می‌رفتند، شکار می‌کردند و شاید حتی به یکدیگر می‌نگریستند.
اسرار نهفته در دندان‌ها!
موضوع جالب توجه دیگر آن است که فسیل‌های کشف‌شده، همه دندان‌اند. شاید ساده به نظر برسد، اما در علم انسان‌شناسی، دندان‌ها همچون جعبه سیاه تاریخ هستند. مینای سخت آن‌ها در برابر زمان مقاوم است و اطلاعات ژنتیکی و تغذیه‌ای ارزشمندی در خود دارد.
دِلزِن توضیح می‌دهد: وقتی دقیق نگاه می‌کنی، تفاوت میان دندان‌های هومو و استرالوپیتکوس ظریف آشکار است. این تفاوت‌ها در همه نمونه‌ها یکسان‌اند و نشان می‌دهند ما با دو گونه مجزا روبه‌رو هستیم.
این جزئیات کوچک، کلید رمزگشایی از میلیون‌ها سال تاریخ‌اند؛ تاریخی که هر فسیل، واژه‌ای از آن را بازمی‌گوید.
رقابت یا تصادف؟
یکی از پرسش‌های مهم پژوهشگران این است که آیا هم‌زیستی گونه‌ها باعث رقابت میان آن‌ها شد؟ آیا ویژگی‌هایی چون استفاده از ابزار و خوردن گوشت، به‌عنوان راهی برای بقا در برابر دیگر گونه‌ها شکل گرفت؟
شاید پاسخ این باشد که انسان، در رقابت ناپیدای میان گونه‌ها، مسیر فرهنگی و ذهنی تازه‌ای برگزید؛ مسیری که سرانجام او را به ایجاد تمدن رساند.
