پژوهشگران ۱۰۰ انتخاب پرریسک مردم را فهرست کردند

باشگاه خبرنگاران جوان – آیا می‌دانید پراسترس‌ترین تصمیمی که تا‌به‌حال گرفته‌اید، چه بوده است؟ اگر پاسخ شما هم «استعفا از کارم» یا «قبول‌کردن فرصت شغلی جدید» است، تنها نیستید. بر اساس یافته‌های پژوهشی جدید، تصمیمات شغلی، پرریسک‌ترین و اضطراب‌آورترین انتخاب‌هایی هستند که بیشتر مردم در زندگی مدرن با آن مواجه می‌شوند؛ جایگاهی که حتی نگرانی‌های مربوط به سلامتی را هم پشت سر می‌گذارد.

هر تعریف و معیاری که برای «ریسک» داشته باشید، پژوهشگران دانشگاه زوریخ در پژوهش تازه تقریباً همه‌ی برداشت‌ها را گردآوری کرده‌اند. رناتو فری، یکی از نویسندگان مطالعه و استاد روان‌شناسی در این دانشگاه، در توضیح هدف پژوهش گفت: «می‌خواستیم تجربه‌های واقعی مردم از زندگی روزمره را ثبت کنیم.»

فری و اولیویا فیشر، همکارش، در حوزه‌ای کار می‌کنند که «پژوهش تصمیم‌گیری» نام دارد؛ رشته‌ای که بررسی می‌کند انسان‌ها در دنیای پیچیده‌ی امروز، با حجم بالای خطر‌ها و نااطمینانی‌ها، چگونه انتخاب می‌کنند. اما انجام چنین پژوهشی دشوار است، آن هم وقتی هنوز به‌درستی نمی‌دانیم مردم «چه چیزهایی» را پرریسک می‌دانند یا چه نوع تصمیم‌هایی برایشان همراه با تردید و اضطراب است. همین خلأ باعث شد این دو پژوهشگر به سراغ پاسخ مستقیم مردم بروند.

درباره ریسک: آنچه می‌دانستیم و آنچه گمان می‌کردیم می‌دانیم

این نخستین باری نیست که پژوهشگران به بررسی تصمیم‌های پرریسک در زندگی مردم می‌پردازند؛ مسئله اینجاست که اغلب تحقیقات گذشته از «بالا به پایین» طراحی شده‌اند. پژوهشگران سناریوهایی می‌ساختند که خودشان آن‌ها را پرریسک تلقی می‌کردند و بعد رفتار شرکت‌کنندگان را می‌سنجیدند.

اما این روش یک محدودیت جدی دارد: برداشت پژوهشگر و شرکت‌کننده از «ریسک» ممکن است کاملاً متفاوت باشد و با توجه به سرعت تغییر جهان، احتمالاً همین‌طور است. فری توضیح می‌دهد: «این خطر وجود دارد که ما پدیده‌هایی را مطالعه کنیم که دیگر به‌روز نیستند.»

نظریه‌های بنیادی مورد استفاده در این نوع پژوهش‌ها اغلب دهه‌ها قدمت دارند. در حالی که انسان امروز با مجموعه‌ تازه‌ای از فشارها زندگی می‌کند؛ از بیماری‌های نوظهور و دماهای مرطوب خطرناک گرفته تا دووم‌اسکرولینگ، یعنی مرور بی‌وقفه و وسواسی اخبار و شبکه‌های اجتماعی منفی یا ناامیدکننده، فابینگ، یعنی بی‌توجهی به کسی که کنار شماست به‌خاطر تمرکز روی گوشی یا دستگاه دیجیتال و همچنین، استانداردهای ناممکن تناسب‌اندام. طبیعی است که معیار مردم برای «ریسک» در چنین دنیایی تغییر کند.

پژوهشگران برای درک تغییر، رویکرد ساده‌ای را به کار گرفتند: از مردم پرسیدند.

فری و فیشر در سه آزمایش جداگانه از مجموع ۴٬۳۸۰ نفر خواستند از یک تصمیم پرریسک در زندگی‌شان نام ببرند (یا تصمیمی که از انجامش صرف‌نظر کرده بودند). همچنین باید تصمیم‌هایی را نام می‌بردند که فکر می‌کنند اغلب مردم ممکن است روزی با آن روبه‌رو شوند. سپس، پس از ساخت یک فهرست بلند، شرکت‌کنندگان دوباره وارد مطالعه شدند تا بگویند این تصمیم‌ها چقدر در زندگیشان تکرار می‌شوند و معمولاً چه انتخابی می‌کنند.

در نهایت، پژوهشگران به «فهرست مختصر ۱۰۰ تصمیم پرریسک» رسیدند که دقیقاً به دلیل عادی‌بودن انتخاب‌ها، جالب است. با وجود همه آشفتگی‌های سال‌های اخیر، از جمله دنیاگیری کووید ۱۹، الگوهای تصمیم‌گیری مردم درباره‌ی ریسک ثباتی چشمگیری را نشان می‌دهد.

۱۰۰ تصمیم پرخطر: چه چیزهایی را پرریسک می‌دانیم؟

اما از نظر مردم، پرریسک‌ترین انتخاب‌ها کدام‌اند؟ پاسخ مشخص است: تغییر شغل، شامل ترک یک شغل یا پذیرش شغلی جدید، با اختلافی چشمگیر در صدر قرار دارد. تقریباً یک‌سوم تصمیم‌های گزارش‌شده به حوزه‌ی کاری مربوط بودند، درحالی‌که حوزه‌ی دوم یعنی سلامت، تنها در ۱۸ درصد موارد دیده شده است.

فری این یافته را نقطه عطف مطالعه می‌داند. او توضیح می‌دهد که برخی از مدل‌های نظری تصور می‌کنند مردم بیشتر نگران سلامت یا فراغت‌اند؛ اما داده‌های تازه نشان می‌دهد این تصور همیشه صحیح نیست: «به نظر می‌رسد مردم قبل از هر چیز به تصمیم‌های پرریسک شغلی فکر می‌کنند.»

افزون بر این، الگوهای دیگری هم آشکار شد. تفاوت در تصمیم‌های پرریسک بر اساس سن و جنسیت بسیار چشمگیر بود که پیش‌تر کمتر دیده شده بود. برخی تفاوت‌ها بدیهی‌اند: افراد جوان‌تر ترک شغل بدون داشتن گزینه‌ی جایگزین را پرریسک‌تر می‌دانند، در حالی که افراد مسن‌تر تغییر شغل را چالش بزرگ‌تری تلقی می‌کنند. این تفاوت کاملاً با شرایط شغلی هر گروه هماهنگ است.

اما برخی یافته‌ها به سادگی توجیه نمی‌شوند: مثلاً مردان دو برابر زنان گفته‌اند «پذیرفتن 5G» تصمیم پرریسک اخیرشان بوده، یا مردان دهه ۳۰ و ۴۰ زندگی به‌طور چشمگیری بیشتر از زنان نگران عمل جراحی‌اند.

فری می‌گوید: «این الگوهای دقیق کمک می‌کنند بفهمیم کدام گروه‌های جامعه با چه نوع تصمیم‌های پرریسکی مواجه می‌شوند. این درک می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا حمایت‌ها و ابزارهای تصمیم‌گیری را هدفمندتر طراحی کنند.»

با‌این‌حال، محدودیت‌ها نیز باید در نظر گرفته شوند. همه‌ی داده‌ها متعلق به شهروندان آلمانی‌زبان سوئیس است؛ کشوری کوچک که کیفیت زندگی چشمگیری دارد. بنابراین آنچه در این جامعه «ریسک» تلقی می‌شود، الزاماً با تجربه‌ی یک جوان ایرانی با مشکلات متفاوت و منحصربه‌فردش همخوانی ندارد.

به همین دلیل، پژوهشگران هشدار می‌دهند که این فهرست «نباید بدون دقت و به عنوان ابزار مستقیم سنجش رفتارهای پرریسک در فرهنگ‌های دیگر استفاده شود»، هرچند می‌تواند به‌عنوان نقطه‌ی شروع برای مقایسه میان جوامع به‌کار رود.

در نهایت، فری و فیشر تأکید می‌کنند که مطالعه‌ی آن‌ها جایگزین نظریه‌پردازی‌های بنیادین در حوزه تصمیم‌گیری پرریسک نیست؛ اما یک «چکاپ» ضروری برای این حوزه به حساب می‌آید. فری می‌گوید: «گمان می‌کنم این مطالعه می‌تواند مثل یک نقشه راه باشد. هر چند وقت یک‌بار باید دوباره به سراغ پژوهش‌های کشف‌محور، داده‌محور و از پایین به بالا برویم. هر دو بخش در علم روان‌شناسی لازم‌اند.» پراسترس‌ترین تصمیم شما چه بوده است؟

نتایج پژوهش در مجله‌ی Psychological Science منتشر شده است.

منبع: زومیت