کشف عنکبوتی که هم نر است و هم ماده

باشگاه خبرنگاران جوان – در اعماق جنگل‌های تایلند، دانشمندان به کشف شگفت‌انگیزی دست یافتند: گونه‌ی جدیدی از یک عنکبوت نادر که به معنای واقعی کلمه نیمی نر و نیمی ماده است. این موجود عجیب که بدنش با یک خط عمودی به دو بخش تقسیم شده، در یک سمت ویژگی‌های ظاهری جنس نر و در سمت دیگر، ویژگی‌های جنس ماده را به نمایش می‌گذارد.

تیمی از محققان دانشگاه‌های چولالونگکورن و اوبون راچاتانی حین بررسی منطقه‌ای جنگلی در فانوم توآن در غرب تایلند، با گونه‌ای عنکبوت منحصربه‌فرد مواجه شدند.

مشاهده‌ی گونه‌ی تازه برای زیست‌شناسان بسیار جذاب بود، زیرا نشانه‌ای آشکار از «دوریختی جنسی» داشت. اصطلاح دوریختی جنسی زمانی به کار می‌رود که نرها و ماده‌های یک گونه از نظر ظاهری تفاوت محسوسی داشته باشند. در این گونه‌ی جدید، دوریختی جنسی یا همان تفاوت ظاهری دو جنس کاملاً مشهود بود: عنکبوت‌های ماده عمدتاً به رنگ قهوه‌ای‌نارنجی هستند، در حالی که نرها رنگی سفید با لکه‌های تیره دارند.

بسیاری از جانوران چنین تفاوتی دارند، اما شدت آن از گونه‌ای به گونه دیگر فرق می‌کند؛ برای مثال، طاووس نر با پرهای رنگارنگ و نمایشی‌اش چشمگیر است، در حالی‌که طاووس ماده ساده‌تر و بی‌زرق‌وبرق‌تر است. یا در ماهی انگلرفیش، ماده بسیار بزرگ‌تر و مسلط است و نر به موجودی کوچک و وابسته تبدیل می‌شود.

اما تفاوت گونه‌ی جدید عنکبوت، زمانی جلوه‌ای خیره‌کننده یافت که پژوهشگران در میان آن‌ها با نمونه‌ای روبه‌رو شدند که از ویژگی دوجنسی‌گرایی دوطرفه (bilateral gynandromorphism) برخوردار بود؛ موجودی که دو نیمه‌ی بدنش ویژگی‌های جنسی متفاوتی را بروز می‌دهند. نمونه‌ی کشف‌شده، دوگانگی جنس نر و ماده را به شکلی خیره‌کننده به تصویر می‌کشد: یک طرف بدنش نارنجی تیره و طرف دیگر، سفید و فلفل‌نمکی است.

این پدیده یک ناهنجاری ژنتیکی بسیار نادر است که باعث می‌شود موجود زنده، همزمان سلول‌های نر و ماده را در بخش‌های مختلف بدن خود داشته باشد.

جنسیت زیستی در موجودات، به‌واسطه‌ی ترکیب کروموزوم‌های جنسی تعیین می‌شود. در انسان و بسیاری از گونه‌های دیگر، نرها دارای یک کروموزوم X و یک Y هستند، در حالی‌که ماده‌ها دو کروموزوم X دارند. در حشرات، پرندگان و برخی جانوران دیگر، این نقش را کروموزوم‌های Z و W ایفا می‌کنند؛ بااین‌حال برای سادگی در توضیح پدیده از همان X و Y استفاده می‌کنیم.

دانشمندان معتقدند که سازوکار ایجاد دوجنسی‌گرایی در مراحل ابتدایی رشد جنینی رخ می‌دهد. به‌طور معمول، سلول‌های یک موجود نر (XY) هنگام تقسیم، ابتدا کروموزوم‌های خود را دوبرابر کرده و ساختار XXYY تشکیل می‌دهند، سپس به‌طور مساوی به دو سلول XY تقسیم می‌شوند.

اما در دوجنسی‌گرایی، فرآیند با اندکی خطا پیش می‌رود؛ مثلاً سلول ممکن است به‌جای تقسیم مساوی، به یک سلول X و یک سلول XYY تفکیک شود. اگر این اتفاق در اولین تقسیم سلولی رخ دهد، نتیجه موجودی مانند این عنکبوت خواهد بود که بدنش دقیقاً از وسط به دو نیمه‌ی جنسی متفاوت تقسیم شده است.

اگرچه این پدیده بسیار نادر است، پیش از این در ده‌ها گونه‌ی دیگر از جمله پرندگان، پروانه‌ها و حشرات دیگر نیز ثبت شده بود. محققان به افتخار این کشف، نام علمی دامارکوس اینازوما (Damarchus inazuma) را برای این گونه‌ی جدید انتخاب کردند. این نام از شخصیتی در مانگای ژاپنی معروف One Piece الهام گرفته شده که توانایی تغییر جنسیت خود را دارد.

منبع: زومیت