بازی روانی بانک جهانی با اقتصاد ایران/ ضرورت مقابله با پیش‌نمایش‌های غیرواقعی نهاد بین‌المللی

به گزارش خبرگزاری آنا؛ بانک جهانی بتازگی در گزارشی در با تغییر بسیار جدید پیش بینی‌های خود از آینده اقتصاد ایران تصویری بسیار سیاه از آینده اقتصادی ایران به نمایش گذاشته است. در این گزارش تاکید شده است که طی دو سال آینده اقتصاد ایران به شرایط بسیار دشواری رو‌به‌رو خواهد بود و حتی پس از آن نیز نرخ رشد اقتصادی بسیار کم خواهد بود.

پیش بینی قبلی این بانک در مورد رشد اقتصادی ایران تاکید داشت که رشد تولید ناخالص داخلی ایران تا پایان سال ۱۴۰۴ رقمی در حدود ۱.۶ درصد خواهد بود و این معیار در سال ۱۴۰۵ در محدوده ۰.۶ درصد خواهد بود. اما در ارزیابی جدید این بانک رشد اقتصادی سال جاری را تا پایان سال در محدوده منفی ۱.۷ درصد و برای سال ۱۴۰۵ حدود منفی ۲.۸ درصد پیش بینی کرده است که در کل ۳.۳ درصد کمتر از پیش بینی‌های قبلی است.

نقطه عطف این گزارش مربوط به پیش بینی از تورم کشور است که این نهاد تاکید دارد که تا پال سال ۱۴۰۴ تورم به ۴۹ درصد خواهد رسید و پس از آن نیز تا پایان سال ۱۴۰۵ نرخ ۵۶ درصد را در تورم عمومی کشور شاهد خواهیم بود. این پیش بینی‌ها در حالی اس که در سال ۱۴۰۲ با وجود بحران‌های شدید انرژی و عمومی در کشور رشد اقتصادی ۵ درصدی محقق شد.

همچنین در سال ۱۴۰۳ نیز با وجود ادامه وجود مشکلات در زمینه انرژی و بروز خشکسالی شدید رشد ۳.۱ درصدی در بخش عمومی اقتصاد از ۳.۷ درصد پیش بینی شده محقق شد. همچنین تورم در سال ۱۴۰۳ از سوی مرکز آمار ایران ۳۲.۵ درصد اعلام شد و تورم نقطه به نقطه نیز در محدوده ۳۷ درصد قرار گرفت و در هیچ استانی از این سطح بالاتر نرفت.

دیدگاه روشنی درباره آینده اقتصاد کشور

در اینجا این سوال مطرح می‌شود که این نهاد چرا دست به انتشار چنین گزارشی، آن هم در این برهه زمانی می‌زند؟

مصطفی زمانیان، رئیس سابق مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و استاد دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران، در گفت‌وگویی با خبرنگار اقتصادی آنا درباره گزارش تازه بانک جهانی پیرامون وضعیت اقتصادی ایران، نکات مهم و قابل توجهی را مطرح کرد که می‌تواند دیدگاه روشنی درباره آینده اقتصاد کشور ارائه دهد.

زمانیان با اشاره به پیش‌بینی بانک جهانی مبنی بر کاهش چشمگیر رشد اقتصادی ایران، اظهار داشت: بر اساس گزارش این نهاد بین‌المللی، آماری بسیار نگران‌کننده و منفی از آینده اقتصاد ایران منتشر شده کرده است که جای تامل دارد، اما باید در این شرایط برای بررسی بیشتر به تحلیل‌های معتبرتر تکیه کرد.

رئیس سابق مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری با اشاره به گزارش‌های دولتی درباره وضعیت فروش نفت، بیان کرد: از سوی دیگر گزارش‌های دولتی از افزایش فروش نفت سخن می‌گویند که این خود نشان‌دهنده ابهامات و تناقض‌هایی با گزراش بانک جهانی است که در فضای اقتصادی وجود دارد. همچنین به تحلیل‌هایی وجود دارد که معتقدند فعال شدن مکانیسم ماشه (بازگشت تحریم‌ها) تأثیر قابل توجهی بر وضعیت اقتصادی کشور نخواهد داشت و قطعا بر اساس تجربه های گذشته با توجه به اعمال تحریم ها، این بار نیز تاثیر تحریم های جدید براقتصاد کشور کم اثر خواهد بود.

تلاشی برای تاثیر گذاری روانی در اقتصاد ایران

این استاد دانشگاه به ماهیت و نقش این نوع گزارش‌های اقتصادی پرداخت و تصریح کرد: فارغ از صحت یا عدم صحت دقیق اعداد و ارقام این گزارش‌ها، آنها نقش مهمی در شکل‌دهی به روایت‌ها و انتظارات جامعه دارند. این گزارش‌ها، که به اصطلاح گزارش‌های پیشینی نامیده می‌شوند، در واقع نوعی پیش‌نمایشی غیر واقعی  از آینده ارائه می‌دهند و اثرگذاری‌شان بسیار فراتر از جنبه عددی و فنی است.

وی ادامه داد: این نوع گزارش‌ها به عنوان روایت اول در افکار عمومی جای می‌گیرند و جامعه و سیاست‌گذاران را تحت تأثیر قرار می‌دهند. حتی اگر برخی تلاش کنند این روایت را رد کنند، این روایت اولیه در اذهان باقی می‌ماند و به نوعی در فضای عمومی تثبیت می‌شود؛ بنابراین این موضوع نشان‌دهنده اهمیت بالای این گزارش‌ها در عرصه اجتماعی و سیاسی است و لزوم مقابله با آن‌ها در فضای کنونی است.

استاد دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران،همچنین تأکید کرد: آنچه بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد، اثر اجتماعی این گزارش‌ها است که می‌تواند رفتار فعالان اقتصادی، تصمیم‌گیران و حتی مردم عادی را تحت تاثیر قرار دهد. بسیاری از کارشناسان و رسانه‌ها به این گزارش‌ها به عنوان اسناد معتبر استناد می‌کنند، در حالی که اثر اصلی آنها نه فقط در عدد و رقم بلکه در ایجاد یک فضای ذهنی و روانی در جامعه است.

زمانیان در ادامه به اهمیت تحلیل دقیق و هوشمندانه این گزارش‌ها اشاره کرد و گفت: ما باید بدانیم که حتی اگر این پیش‌بینی‌ها به طور دقیق محقق نشود، اثر آنها به لحاظ تصویری و روانی به شدت قوی است و می‌تواند بر روند تصمیم‌گیری‌ها تاثیرگذار باشد؛ بنابراین لازم است ضمن توجه به ارقام و داده‌ها، اثرات اجتماعی و روانی آنها را نیز در تحلیل‌های اقتصادی در نظر بگیریم و در خصوص نیت‌های مغرضانه‌ای که ممکن در پی این گزارش وجود داشته باشد اطلاع رسانی کنیم.

به گزارش آنا، این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که اقتصاد ایران با چالش‌های جدی مواجه است و گزارش‌ها و تحلیل‌های مختلفی در خصوص آینده اقتصادی کشور منتشر می‌شود که هر کدام از زوایای متفاوتی به این موضوع نگاه می‌کنند. به نظر می‌رسد دیدگاه زمانیان می‌تواند مبنایی برای بررسی دقیق‌تر تأثیرات این گزارش‌ها در عرصه اقتصاد و جامعه باشد.