۲۰:۳۰ – ۲۷ مهر ۱۴۰۴
رونویس– هاسبارا (Hasbara به معنی «توضیح و تبیین» در زبان عبری)، یکی از پیچیده‌ترین ابزار‌های دیپلماسی عمومی اسرائیل است که به عنوان یک ماشین تبلیغاتی عظیم عمل می‌کند. سیاست هاسبارا نه تنها برای توجیه اقدامات اسرائیل در برابر انتقادات جهانی طراحی شده، بلکه به عنوان جبهه‌ای از جنگ‌های اسرائیلی عمل می‌کند تا روایت‌های تحریف‌شده را در ذهن افکار عمومی جهان بکارد.
هاسبارا که اغلب معادل «پروپاگاندا» در نظر گرفته می‌شود، از انتشار اطلاعات ناقص، شایعات و دروغ‌ها برای تأثیرگذاری بر عقاید، مواضع و اقدامات دیگران استفاده می‌کند. این ابزار که ریشه در ریشه‌های غربی و اقتصادی قدرتمند اسرائیلی‌ها دارد، بزرگ‌ترین عملیات شست‌وشوی مغزی جهانی را به راه انداخته است.
پروپاگاندای اسرائیلی که هاسبارا یکی از مهم‌ترین محصولات و فرایند‌های آن است، از پتانسیل‌های اقتصادی و مالی عظیم اسرائیلی‌ها در جهان بهره می‌برد و بزرگ‌ترین عملیات قانع‌سازی و جعل را به نفع مساله اسرائیل انجام می‌دهد. این قضیه بر پایه یهودی‌سازی فلسطین، تغییر نشانه‌های آن و خالی کردنش از ساکنان اصلی بنا شده است.
برای شناسایی چیستی و ابعاد مختلف این سیاست صهیونیستی، در نوشتاری دو قسمتی به این موضوع می‌پردازیم. در بخش نخست به معرفی، پیدایش و تاریخچه هاسبارا می‌پردازیم و سپس اهداف آن را بررسی می‌کنیم. در قسمت دوم، تاکتیک‌ها، جزئیات اجرایی، دستاورد‌ها و چالش‌های پس از جنگ غزه را بررسی خواهیم کرد.
پیدایش و تاریخچه هاسبارا
ریشه هاسبارا به پیش از تولد اسرائیل بازمی‌گردد و بخشی جدایی‌ناپذیر از استراتژی جنبش صهیونیستی برای توجیه اشغال و استعمار است. «ناهوم سوکولوف» از رهبران برجسته جنبش صهیونیستی، اولین کسی بود که این اصطلاح را به طور رسمی در واژگان اسرائیلی در اوایل قرن بیستم از طریق نوشته‌ها و آثارش درباره جنبش صهیونیستی وارد کرد.
تاریخچه هاسبارا نشان‌دهنده تکامل مداوم آن از یک مفهوم ساده توضیحی به ماشینی پیچیده برای کنترل روایت است
سوکولوف به کلمه عبری هاسبارا مفهومی سیاسی-رسانه‌ای داد و آن را ابداع کرد، زیرا جایگزین عامیانه «پروپاگاندا» غیرقابل‌قبول بود و می‌خواست تعریفی دقیق‌تر به آن بدهد. او باور داشت که هاسبارا یک استراتژی ارتباطی است که «به توضیح اقدامات، چه موجه باشند یا نه» می‌پردازد.
سوکولوف بر این باور بود که هر شهرک جدیدی که در فلسطین تأسیس می‌شود، با برداشت‌های منفی و تصورات نادرست مواجه است. از نظر او، هاسبارا یا تلاش برای توضیح و تبیین، بخش طبیعی و ضروری جنبش صهیونیستی به‌شمار می‌آمد. او با برگزاری سخنرانی‌های عمومی در میان مشاوران و نخبگان اروپایی، به ترویج این رویکرد پرداخت تا تصویر بهتری از اهداف و اقدامات صهیونیسم ارائه دهد.
این مفهوم اولیه هاسبارا را به عنوان ابزاری برای مقابله با مقاومت محلی و بین‌المللی علیه استعمار صهیونیستی قرار داد. سوکولوف تأکید داشت که بدون هاسبارا، هر تلاش برای شهرک‌سازی در فلسطین با تصویر منفی رو‌به‌رو می‌شود و نیاز به توضیح مداوم برای کسب حمایت دارد. این رویکرد دفاعی که ریشه در فرهنگ یهودی داشت، نه تنها توضیح‌دهنده، بلکه قانع‌کننده و برای حفظ حمایت بین‌المللی طراحی شده بود. در واقع، هاسبارا از همان ابتدا به عنوان پلی بین آرمان‌های صهیونیستی و مخاطبان غربی عمل کرد؛ جایی که یهودستیزی اروپایی را به عنوان اهرمی برای توجیه نیاز به «وطن یهودی» استفاده می‌کرد.
هاسبارا چه زمانی رسمی و عملی شد؟
کاربرد رسمی هاسبارا به صورت نهادی گسترده، پس از تهاجم اسرائیل به لبنان در تابستان ۱۹۸۲ و ارتکاب کشتار در اردوگاه‌های صبرا و شتیلا در جنوب بیروت که به کشته شدن حدود ۱۳۰۰ تا ۳۵۰۰ نفر شد، آغاز شد. این رویداد باعث ظهور روایتی متفاوت از درگیری اسرائیلی-فلسطینی شد که اسرائیل را به عنوان متجاوز نشان می‌داد و شهرت بد جهانی اسرائیل را افزایش داد. این امر نهاد‌های یهودی- آمریکایی را واداشت تا در ۱۹۸۳ برای تدوین استراتژی روابط عمومی رسمی (هاسبارا) در اورشلیم کنفرانسی برگزار کنند که ماشین تبلیغاتی برای بازسازی تصویر اسرائیل و مقابله با انتقادات فزاینده علیه آن باشد. این کنفرانس شامل متخصصان روابط عمومی، تبلیغات، روزنامه‌نگاران، کارشناسان رسانه‌ای و رهبران گروه‌های یهودی بزرگ بود و ایده‌هایی مانند «مواجهه با حقیقت از طریق بازی تغییر ذهن‌ها و وادار کردن مردم به تفکر متفاوت از طریق پروپاگاندا» را مطرح کرد.
این کنفرانس نقطه عطفی مهم بود، چرا که در استراتژی اسرائیلی در برخورد با بحران فلسطین تغییر ایجاد کرد. بنابراین، درگیری اسرائیلی-فلسطینی از درگیری بر سر زمین به یهودستیزی تبدیل شد و در پروپاگاندای اسرائیلی دیگر مساله شهرک‌سازی نبود، بلکه فلسطینی‌ها فقط به خاطر یهودی بودن از اسرائیلی‌ها متنفر بودند. تحت چتر هاسبارا، ساختار‌های دائمی در ایالات متحده و اسرائیل برای تأثیر بر نحوه تفکر جهان به ویژه آمریکایی‌ها، درباره اسرائیل و خاورمیانه ایجاد شد.
اهداف استراتژیک هاسبارا از توجیه وحشی‌گری تحت پوشش «مبارزه با تروریسم» تا تحریف واقعیت‌ها، برچسب‌زنی منتقدان به عنوان «یهودستیز» و سرکوب دیجیتال مخالفان، نشان‌دهنده عمق نفوذ آن در افکار عمومی جهانی است
در دهه‌های بعد، هاسبارا با ورود به عصر دیجیتال تکامل یافت و از ابزار‌های سنتی به سمت فناوری‌های نوین حرکت کرد. در اوایل هزاره سوم، با ورود جهان به عصر دیجیتال، هاسبارا مسیری توسعه‌یافته و دقیق‌تر برای هدف‌گیری مخاطبان اتخاذ کرد، مجهز به جدیدترین فناوری‌های علمی بر اساس آگاهی اسرائیل از اینکه در جنگ‌های مدرن، کنترل محیط اطلاعات به اندازه کنترل میدان نبرد مهم است. هاسبارا که چندوجهی و سازگار با عصر دیجیتال است، شراکتی بین بخش عمومی و خصوصی ایجاد کرد که رژیم اشغالگر رهبری می‌کند و داوطلبان متعهد آن را اجرا می‌کنند؛ از طریق استفاده گسترده از کانال‌های ارتباطی پرنفوذ مانند فیسبوک، ایکس یا توییتر سابق، اینستاگرام و یوتیوب که به شدت در شکل‌دهی افکار عمومی نقش دارند.
پس از جنگ لبنان در سال ۲۰۰۶ و عملیات نظامی «سرب گداخته» علیه غزه در سال‌های ۲۰۰۸–۲۰۰۹، تحول مهمی در راهبرد رسانه‌ای اسرائیل رخ داد. در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲، «هاسبارا» از یک ابزار دفاعی برای توضیح سیاست‌ها، به یک سلاح تهاجمی در جنگ اطلاعاتی تبدیل شد؛ جایی که اسرائیل روایت‌های فریبنده را برای توجیه نسل‌کشی و اشغال ترویج می‌کند.
تاریخچه هاسبارا نشان‌دهنده تکامل مداوم آن از یک مفهوم ساده توضیحی به ماشینی پیچیده برای کنترل روایت است. از سوکولوف که هاسبارا را برای مقابله با مقاومت استعماری ابداع کرد، تا کنفرانس ۱۹۸۳ که آن را نهادی کرد و از جنگ‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ که به هاسبارای جدید منجر شد، این سیاست همیشه پاسخی به بحران‌های تصویری اسرائیل بوده است. در هر مرحله، هاسبارا روایت را از تمرکز بر اشغال به یهودستیزی و قربانی‌بازی تغییر داده و با دیجیتال‌سازی، دامنه‌اش را جهانی کرد. این تاریخچه نه تنها ریشه‌های صهیونیستی هاسبارا را نشان می‌دهد، بلکه پیوند آن با اهداف استراتژیک بلندمدت برای حفظ اشغال را برجسته می‌کند.
اهداف هاسبارا
اهداف هاسبارا متنوع و استراتژیک هستند و آژانس یهودی، «راهنمای هاسبارا» آنلاین را برای دانشجویان سراسر جهان برای دفاع از اسرائیل و سیاست‌هایش منتشر کرد. این دفترچه آموزشی استراتژی‌های دفاعی، اصول استدلال و ورود به بحث‌ها را به تفصیل توضیح می‌دهد و مجموعه‌ای از اهداف را مشخص می‌کند، از جمله توجیه وحشی‌گری تحت عنوان «مبارزه با افراط‌گرایی و تروریسم». این هدف اصلی هاسبارا است، جایی که اقدامات خشونت‌آمیز اسرائیل، مانند بمباران‌های غزه، به عنوان دفاع مشروع بازسازی می‌شود.
هدف دیگر، اختراع واقعیت‌ها و وارونه کردن زمینه آنها در چارچوب تحریف رویدادها، وارونه کردن حقیقت، دستکاری آگاهی و منحرف کردن توجه از مجرم واقعی است. هاسبارا رویداد‌هایی مانند کشتار غیرنظامیان را به عنوان «پاسخ به تروریسم» وارونه می‌کند و توجه را از نقش اسرائیل منحرف می‌سازد. وارونه کردن هر فعالیت مخالف اسرائیل و تبدیل آن به فعالیت «یهودستیزانه»، اتهامی که در چندین کشور جرم‌انگاری شده است، یکی دیگر از اهداف کلیدی است. این برچسب‌زنی، اعتراضات ضداشغالگری را به عنوان یهودستیزی نشان می‌دهد و منتقدان را ساکت می‌کند.
بدنام کردن هر نهادی که حتی با شعار‌ها و سخنرانی‌ها منتقد اسرائیل باشد، هدف دیگری است. سازمان‌هایی مانند سازمان ملل یا عفو بین‌الملل که گزارش‌های نقض حقوق بشر منتشر می‌کنند، به عنوان «ضداسرائیلی» بدنام می‌شوند. ترویج برچسب «ضد یهودی» علیه یهودیان مخالف اسرائیل و اقداماتشان، شکاف در جامعه یهودی را افزایش می‌دهد و مخالفان داخلی را ایزوله می‌کند.
هاسبارا که اغلب معادل «پروپاگاندا» در نظر گرفته می‌شود، از انتشار اطلاعات ناقص، شایعات و دروغ‌ها برای تأثیرگذاری بر عقاید، مواضع و اقدامات دیگران استفاده می‌کند
فشار بر شرکت‌های بزرگ اینترنتی برای اتخاذ اقدامات سختگیرانه علیه صداهای مخالف برای سرکوب نظر مخالف، بستن حساب‌های منتقد و برچسب زدن به آنها به عنوان «یهودستیزانه»، کنترل فضای دیجیتال را تضمین می‌کند. سازماندهی دوره‌های آموزشی در زمینه اطلاعات و اینترنت و نحوه برخورد با سایت‌های اجتماعی برای اطمینان از نشان دادن پست‌ها و نظراتی که با اهدافشان همخوانی دارد، نسل جدیدی از حامیان را تربیت می‌کند. راه‌اندازی برنامه‌های تلفن همراه که یکی از مهم‌ترین ابزار‌ها و سلاح‌های جنگ رسانه‌ای‌شان است عملیات را غیرمتمرکز می‌کند.
جمع‌بندی
سیاست هاسبارا نه تنها یک استراتژی ارتباطی ساده، بلکه ستون فقرات پروپاگاندای صهیونیستی است که از ریشه‌های جنبش صهیونیستی در اوایل قرن بیستم، با ابتکار ناهوم سوکولوف تا نهادینه‌سازی رسمی آن در کنفرانس اورشلیم ۱۹۸۳ و تکامل دیجیتالش در عصر شبکه‌های اجتماعی تکامل یافته است.
سوکولوف هاسبارا را به عنوان پلی میان آرمان‌های استعماری و مخاطبان غربی ابداع کرد؛ جایی که یهودستیزی اروپایی را به ابزاری برای توجیه «وطن یهودی» تبدیل کرد. این سیاست که پس از بحران‌هایی مانند کشتار صبرا و شتیلا و جنگ‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ به اوج رسید، از دفاع به حمله اطلاعاتی مبدل شد؛ ماشینی که روایت درگیری بر سر اشغال زمین را به یهودستیزی بدوی تعمیم می‌دهد.
اهداف استراتژیک هاسبارا از توجیه وحشی‌گری تحت پوشش «مبارزه با تروریسم» تا تحریف واقعیت‌ها، برچسب‌زنی منتقدان به عنوان «یهودستیز» و سرکوب دیجیتال مخالفان، نشان‌دهنده عمق نفوذ آن در افکار عمومی جهانی است. هاسبارا با بهره‌گیری از قدرت اقتصادی اسرائیل و شراکت عمومی-خصوصی، ذهن غربی را هدف قرار می‌دهد و از نمادها، الگوریتم‌ها و حساب‌های جعلی برای دستکاری باور‌ها استفاده می‌کند.
در قسمت دوم این مقاله، به بررسی تاکتیک‌های اجرایی، دستاورد‌ها و چالش‌های پس از جنگ غزه خواهیم پرداخت؛ جایی که هاسبارا در برابر موج همدلی جهانی با قربانیان، محدودیت‌های خود را آشکار می‌سازد.
منبع: ایرنا
|
مطالب پیشنهادی از سراسر وب |
