بافت تاریخی قم؛ جایی که ضوابط، زندگی را به حاشیه می‌رانند

باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهره شعبانی ـ بافت تاریخی قم محدوده ای به وسعت  ۳۱۵ هکتار، قرار بود حافظه شهر باشد؛ اما امروز، بیشتر به فراموش‌خانه‌ای شبیه است که در آن، ضوابط سخت‌گیرانه، نفس زندگی را گرفته‌اند. خانه‌هایی که می‌توانستند روایت‌گر گذشته باشند، حالا در سکوتی اداری فرو رفته‌اند.

در مراجعات میدانی، ساکنان از نبود پارکینگ، نفوذپذیری پایین، و پاسخ‌های متناقض میان شهرداری و میراث فرهنگی گلایه دارند.

خانه‌هایی که می‌ریزند، ضوابطی که نمی‌ریزند

حاج‌آقا رضایی، ۶۸ ساله، ساکن محله چهل‌اختران می گوید:ما از بچگی تو همین خونه زندگی کردیم. پدرم این خونه رو ساخت. حالا برای یه ترک کوچیک تو دیوار باید سه جا بریم مجوز بگیریم. یکی می‌گه باید آجر قجری باشه، یکی می‌گه سقف شیروونی نباشه، یکی دیگه می‌گه اصلاً دست نزن! خب ما چیکار کنیم؟ خونه‌مون داره می‌ریزه، کسی هم جوابگو نیست.

وقتی مهمان ناخوانده، جای پارک ندارد

خانم سادات موسوی، ۴۵ ساله، معلم بازنشسته، ساکن کوچه آب‌انبار نو  گفت:من عاشق این محله‌ام. ولی وقتی مهمون میاد، باید نیم ساعت دنبال جای پارک بگرده. خودمون هم ماشین رو چند کوچه اون‌طرف‌تر می‌ذاریم. چرا نباید فکر مردم باشن؟ چرا فقط به ظاهر خونه‌ها فکر می‌کنن، نه به زندگی داخل خونه ها؟

مرمت یا معما؟

 آقای کریمی، ۳۵ ساله، تعمیرکار، ساکن بافت تاریخی می گوید:«یه بار خواستم خونه رو یه کم بازسازی کنم، گفتن باید طرح مرمت بدی، بعد بری میراث، بعد شهرداری، بعد شورای فنی! من که نه وقتشو دارم نه پولشو

تنهایی در کوچه‌های تاریک تاریخ

 خانم فاطمه‌خانم، ۷۲ ساله، ساکن کوچه باغ پنبه گفت:همه رفتن. من موندم و این خونه. شب‌ها صدا از صدا درنمیاد. می‌ترسم. ولی کجا برم؟ اینجا خونه‌مه. فقط کاش یه فکری به حال روشنایی و امنیت کوچه‌ها می‌کردن. بافت تاریخی یعنی چی وقتی آدم  احساس آسایش نمی‌کنه.

مسئولان هم معترف‌اند: قوانین، زندگی را سخت کرده‌اند

برای پیگیری این چالش، به سراغ مدیر منطقه ۷ شهرداری قم رفتیم. ذکایی با انتقاد از قوانین سفت و سخت گفت: طرح‌هایی که در اتاق‌های بسته تدوین شده‌اند، نتوانسته‌اند مشکلات واقعی مردم را در بافت حل کنند. نفوذپذیری و پارکینگ از نیاز‌های فوری شهروندان است.

او هشدار داد: تمرکز صرف بر ضوابط، بدون توجه به راه‌حل‌های عملیاتی، موجب دور شدن مردم از بافت و کاهش کیفیت زندگی شده است.

 به گفته مدیر منطقه ۷ شهرداری قم،بهسازی معابر و ایجاد امکاناتی که احساس تعلق را تقویت کند، می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت و ماندگاری ساکنان باشد.

 محمد رمضانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم هم ضمن تأیید سردرگمی متقاضیان، گفت: یکی از معضلات مهم مردم در بافت تاریخی، سرگردانی میان ارگان‌های مختلف از جمله شهرداری و میراث فرهنگی است. باید به این آشفتگی پایان داد.

رمضانی همچنین از ضوابط سخت‌گیرانه‌ای که حتی از اصفهان هم شدیدتر اعمال می‌شود، انتقاد کرد و افزود: این روند می‌تواند منجر به فرار سرمایه و از بین رفتن فرصت‌ها برای حراست از ارزش‌های معنوی بافت شود.

هر دو مسئول بر ضرورت بازنگری در رویکرد‌ها تأکید دارند؛ یکی از منظر سرمایه‌گذاری و وحدت رویه، دیگری از منظر زیست‌پذیری و نیاز‌های روزمره. اما تا زمانی که ضوابط، به جای زندگی، حرف اول را بزنند، بافت تاریخی قم همچنان در انتظار احیایی خواهد ماند که نه فقط بناها، بلکه امید مردم را زنده کند.