جنگ سودان بر سر چیست؟

از آوریل ۲۰۲۳، سودان، کشور پهناور آفریقایی با موقعیت استراتژیک در کنار دریای سرخ، درگیر یک جنگ داخلی تمام‌عیار میان دو جناح نظامی اصلی بوده که ریشه در رقابت‌های سیاسی و اقتصادی دارد.

جرقه این جنگ، اختلاف شدید میان ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده نیروهای مسلح سودان (SAF) و ژنرال محمد حمدان دقلو معروف به «حمیدتی»، فرمانده نیروهای شبه‌نظامی واکنش سریع (RSF)، بر سر تقسیم قدرت و آینده گذار دموکراتیک بود.

پس از سرنگونی عمر البشیر در سال ۲۰۱۹، این دو ژنرال که در ابتدا متحد بودند و با کودتای ۲۰۲۱ قدرت را به‌طور کامل در دست گرفتند، نتوانستند بر سر مسئله کلیدی ادغام RSF که میراث شبه‌نظامیان جنجوید در دارفور (شبه‌نظامیانی که در دوران بشیر برای سرکوب معترضان تشکیل شده بود) است، در ارتش به توافق برسند. این اختلاف که در واقع نبردی برای تعیین فرماندهی نهایی کشور بود، به سرعت منجر به درگیری‌های مسلحانه در خارطوم شد و سپس به سراسر کشور سرایت کرد.

اما آنچه که در سودان در جریان است، بسیار فراتر از یک نزاع داخلی میان دو فرمانده در نظر گرفته می‌شود؛ این یک جنگ بر سر طلا، ثروت و نفوذ ژئوپلیتیکی است.

سودان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان طلا در آفریقا به شمار می‌آید و نیروهای واکنش سریع (RSF) کنترل بخش‌های مهمی از معادن و تجارت این منبع حیاتی را در دست دارند که به منبع اصلی تأمین مالی جنگ برای حمیدتی تبدیل شده است.

علاوه بر طلا، موقعیت استراتژیک این کشور در مرزهای قاره‌ای و در مجاورت دریای سرخ، سودان را به یک نقطه کلیدی در مسیر تجارت و کشتیرانی بین‌المللی تبدیل کرده است.

به همین دلیل، بحران سودان با دخالت‌های متعدد بازیگران خارجی گره خورده؛ قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی هر یک به دلایل اقتصادی، امنیتی یا ژئوپلیتیکی، از یکی از طرفین حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کنند و این دخالت‌ها روند دستیابی به صلح را بسیار دشوار کرده و بر شدت درگیری‌ها افزوده است. بسیاری معتقدند که نیروهای واکنش سریع از سوی امارات متحده عربی حمایت شده و روسیه و ترکیه از طرف مقابل حمایت می‌کنند. بر اساس ادعاها، کشورهای دیگری نیز هستند که از یکی از این دو طرف پشتیبانی تسلیحاتی و مالی دارند.

پیامدهای این جنگ گسترده است؛ بحران کنونی در حال تکرار جنایات قومی گذشته در دارفور، به‌ویژه علیه اقوام غیرعرب مانند ماسالیت است.

سقوط شهرهای کلیدی مانند الفاشر در دارفور، همراه با گزارش‌های گسترده از کشتار غیرنظامیان و خشونت جنسی، زنگ خطر را در سطح جهانی به صدا درآورده است.

علاوه بر تلفات جانی گسترده، این درگیری یک فاجعه انسانی عظیم را رقم زده؛ بیش از نیمی از جمعیت سودان به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند و میلیون‌ها نفر آواره شده‌اند و در معرض گرسنگی شدید، قحطی و بیماری‌های واگیردار قرار گرفته‌اند.