اقبال لاهوری؛ غرب‌دیده‌ای که غرب‌زده نشد!

باشگاه خبرنگاران جوان – اقبال لاهوری در یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخ اسلام متولد شد؛ دورانی که استعمار غرب چنگال خود را در جهان اسلام فرو کرده بود و بسیاری از روشنفکران، پیشرفت را در غربی ‌شدن می‌دیدند. اما او مسیر دیگری را انتخاب کرد و با وجود تحصیل در بهترین دانشگاه‌های اروپا، از جمله کمبریج و مونیخ، هرگز مجذوب تمدن غرب نشد و حتی برخلاف جریان رایج روشنفکری آن زمان، پیشرفت را در احیای تمدن اسلامی می‌دانست، نه در تقلید از غرب.

او به ‌جای پذیرش فرهنگ استعماری، مسلمانان را به اتحاد و بازگشت به خویشتن دعوت کرد. به‌ جای استفاده از زبان استعمار، به زبان فارسی شعر سرود. به‌ جای تبلیغ سکولاریسم، از حاکمیت دین بر جوامع مسلمان سخن گفت. به جای تجزیه و تفرقه، ایدهٔ وحدت امت اسلامی را مطرح کرد.

اما چرا اقبال برای بیان تفکرات خود به زبان فارسی پناه برد؟ پاسخ را باید در نقش استعمار انگلیس در حذف زبان فارسی از شبه‌قاره جست‌وجو کرد.

رهبر انقلاب در توصیف این موضوع گفته‌اند: «هر جا انگلیس‌ها وارد شدند، زبان مردم بومی را تبدیل کردند به انگلیسی؛ اگر زبان رقیبی وجود داشت، آن را از بین بردند. در شبه‌قارهٔ هند، زبان فارسی چند قرن زبان رسمی بود؛ تمام نوشته‌جات، مکاتبات دستگاه‌های حکومتی، دولتی، مردم، دانشوران، مدارس عمده، شخصیت‌های برجسته، با زبان فارسی انجام می‌گرفت. انگلیس‌ها آمدند زبان فارسی را با زور در هند ممنوع کردند و زبان انگلیسی را رایج کردند.»

اما با همهٔ این عظمت، اقبال لاهوری در ایران و برای مخاطب ایران تقریباً ناشناخته بود، درباره این ناشناخته بودن رهبر انقلاب می‌گویند: «مردم ما که نخستین مخاطب جهانی اقبال بودند، متأسفانه خیلی دیر با اقبال آشنا شدند. وضعیت خاص کشور ما، بویژه سلطه سیاست‌های منحوس استعمار، موجب شد اقبال هرگز ایران را نبیند و همان سیاست‌هایی که اقبال، عمری با آنها مبارزه می‌کرد، نگذاشتند ایدهٔ اقبال و راه اقبال و درس اقبال، به گوش مردم ایران که برای شنیدن، آماده‌ترین بودند، برسد.»

منبع: کانال تلگرامی آب و آتش