آنچه جرم گوش درباره سلامت بدن فاش می‌کند

به گزارش بی بی سی فارسی، نام علمی این ماده چسبناک سرومن است و ترکیبی از ترشحات دو نوع غده‌ است که مجرای بیرونی گوش را پوشانده‌اند: غدد سرومنی و غدد چربی. این ماده چسبناک هنگام خروج با مو، سلول‌های مرده پوست و سایر ذرات بدن مخلوط و به بافت مومی‌شکلی تبدیل می‌شود که همه می‌شناسیم و سعی می‌کنیم تا حد امکان به آن فکر نکنیم.

این ماده پس از شکل‌گیری در مجرای گوش، با مکانیزمی شبیه به نوار نقاله به سمت بیرون حرکت می‌کند. در این مسیر به سلول‌های پوست می‌چسبد و همراه با آن‌ها با سرعتی حدود یک بیستم میلی‌متر در روز از گوش خارج می‌شود.

در رابطه با کارکرد اصلی جرم گوش اختلاف نظر وجود دارد، اما محتمل‌ترین کاربرد آن این است که مجرای گوش را تمیز و مرطوب نگه دارد. با این حال، جرم گوش به عنوان یک سد دفاعی کارآمد نیز عمل می‌کند و مانع از ورود باکتری‌ها، قارچ‌ها و حتی مهمانان ناخوانده‌ای مثل حشرات به داخل سر ما می‌شود. تا اینجای کار همه‌چیز کمی ناخوشایند به نظر می‌رسد. و احتمالاً به دلیل همین ظاهر نه‌چندان دلپذیر است که جرم گوش نسبت به سایر ترشحات بدن کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است.

اما حالا این روند به لطف مجموعه‌ای از کشفیات علمی شگفت‌انگیز رو به تغییر است. اولین یافته این است که جرم گوش یک فرد می‌تواند اطلاعاتی حیرت‌انگیز، از جزئی‌ترین نکات گرفته تا مهم‌ترین مسائل، درباره او فاش کند.

برای مثال، اکثر افراد با ریشه‌های اروپایی یا آفریقایی، جرم گوشی مرطوب دارند که زرد یا نارنجی‌رنگ و چسبناک است. اما در مقابل، ۹۵ درصد مردم شرق آسیا، جرم گوش‌شان خشک، خاکستری و غیر‌چسبناک است.

ژنی که مرطوب یا خشک بودن جرم گوش را تعیین می‌کند، «ABCC11 » نام دارد. نکته جالب اینجاست که همین ژن در بوی زیر بغل افراد هم نقش دارد. حدود ۲ درصد از مردم که عمدتاً جرم گوش‌شان خشک است نسخه‌ای از این ژن را در بدن خود دارند که باعث می‌شود زیر بغل‌شان هیچ بویی نداشته باشد.

اما مفیدترین کشفیات مربوط به جرم گوش شاید آن‌هایی باشند که نشان می‌دهند این ماده چسبناک چه اطلاعاتی درباره وضعیت سلامتی ما فاش ‌می‌کند.

منبع تصویر، Getty Images

سال ۱۹۷۱، نیکلاس ال. پتراکیس، استاد پزشکی دانشگاه کالیفرنیا در سان‌فرانسیسکو دریافت زنان با نژادهای قفقازی، آفریقایی-آمریکایی و آلمانی در آمریکا که همگی «جرم گوش مرطوب» دارند، تقریباً چهار برابر بیشتر از زنان ژاپنی و تایوانی با «جرم گوش خشک» در معرض خطر مرگ ناشی از سرطان پستان قرار دارند.

در سال ۲۰۱۰ هم پژوهشگران موسسه فناوری توکیو از ۲۷۰ بیمار زن مبتلا به سرطان پستان مهاجم و ۲۷۳ داوطلب زن به عنوان گروه کنترل،‌ نمونه خون گرفتند. آن‌ها دریافتند که زنان ژاپنی مبتلا به سرطان پستان تا ۷۷ درصد بیشتر از داوطلبان سالم ژن مربوط به جرم گوش مرطوب را داشتند.

با این حال، هنوز هم بحث‌های زیادی بر سر این یافته وجود دارد. مطالعات گسترده‌ای که در آلمان، استرالیا و ایتالیا انجام شده‌ هیچ تفاوتی در خطر ابتلا به سرطان پستان میان افراد با جرم گوش مرطوب و خشک پیدا نکرده‌اند. البته باید به این نکته هم توجه داشت که تعداد افراد دارای جرم گوش خشک در این کشورها بسیار اندک است.

اما آنچه بیشتر قطعیت دارد، ارتباط میان برخی بیماری‌های سیستمیک با موادی است که در جرم گوش یافت می‌شوند. به عنوان مثال، بیماری «ادرار شربت افرا» را در نظر بگیرید؛ این یک اختلال ژنتیکی نادر است که مانع از تجزیه برخی از اسیدهای آمینه موجود در غذا می‌شود. این وضعیت موجب تجمع ترکیبات فرار در خون و ادرار می‌شود که در نتیجه آن ادرار فرد بویی متمایز شبیه به شربت افرا می‌گیرد.

نام مولکولی که باعث ایجاد بوی شیرین ادرار می‌شود سوتولون است و جالب اینکه در جرم گوش افراد مبتلا به این بیماری هم وجود دارد. این یعنی می‌توان این بیماری را به سادگی و با گرفتن نمونه از گوش فرد تشخیص داد. روشی بسیار ساده‌تر و ارزان‌تر از انجام آزمایش ژنتیک. هر چند شاید اصلا نیازی به انجام آزمایش نباشد.

رابی آن موسا، شیمی‌دان محیط زیست در دانشگاه ایالتی لوئیزیانا، می‌گوید: «جرم گوش واقعاً بوی شربت افرا می‌دهد. بنابراین، اگر ظرف ۱۲ ساعت پس از تولد نوزاد این بوی خاص و دلپذیر را حس کنید، معنایش این است که نوزاد به این اختلال مادرزادی متابولیسم مبتلاست.»

گاهی اوقات بیماری کووید ۱۹ را هم می‌توان از طریق بررسی جرم گوش تشخیص داد، همین‌طور دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ را. پژوهش‌های اولیه حاکی از آن است که جرم گوش می‌تواند به تشخیص نوع خاصی از بیماری قلبی هم کمک کند. گرچه هنوز تشخیص این بیماری با آزمایش خون آسان‌تر است.

بیماری مِنییِر یکی دیگر از این بیماری‌هاست؛ اختلالی مربوط به گوش داخلی که باعث سرگیجه و کم‌شنوایی می‌شود. موسا می‌گوید: «علائم این بیماری از جمله تهوع شدید و سرگیجه می‌توانند بسیار فلج‌کننده باشند. تا حدی که رانندگی یا تنها جایی رفتن برای فرد غیر‌ممکن می‌شود. در نهایت هم گوشی که درگیر این اختلال است، شنوایی‌اش را به طور کامل از دست می‌دهد.»

منبع تصویر، Getty Images

یک تیم تحقیقاتی به سرپرستی موسا اخیراً دریافتند که میزان سه نوع اسید چرب در جرم گوش بیماران مبتلا به بیماری منییر کمتر از افراد سالم است. این نخستین باری است که یک نشانگر زیستی برای این بیماری کشف شده. تشخیص اختلال منییر معمولاً با کنار گذاشتن سایر احتمالات صورت می‌گیرد و این فرایند می‌تواند سال‌ها طول بکشد. اما این کشف تازه، این امیدواری را ایجاد کرده که در آینده پزشکان بتوانند از جرم گوش برای تشخیص سریع‌تر این بیماری کمک بگیرند.

موسا می‌گوید: «علاقه ما به جرم گوش به عنوان نشانگر بیماری‌ها عمدتا روی آن دسته از بیماری‌ها متمرکز است که تشخیص‌شان با مایعات بیولوژیکی معمول مثل خون، ادرار یا مایع مغزی-نخاعی بسیار سخت است . بیماری‌هایی که چون نادر هستند، زمان زیادی برای تشخیص‌شان لازم است.»

اما چه چیزی جرم گوش را به منبعی چنین ارزشمند از اطلاعات سلامتی تبدیل کرده است؟ پاسخ این سوال در این واقعیت نهفته است که ترشحات مومی‌شکل گوش می‌توانند بازتابی از واکنش‌های شیمیایی درونی بدن یا همان متابولیسم باشند.

نلسون روبرتو آنتونیوسی فیلیو، استاد شیمی دانشگاه فدرال گویاس برزیل با اشاره به بیماری‌های از جمله دیابت، سرطان، پارکینسون و آلزایمر، می‌گوید: «ریشه بسیاری از بیماری‌ها در موجودات زنده، سوخت وساز بدن است. در چنین شرایطی، میتوکندری‌ها – یعنی اندامک‌های سلولی که وظیفه تبدیل چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها به انرژی را بر عهده دارند – رفتاری متفاوت با سلول‌های سالم از خود بروز می‌دهند. آن‌ها مواد شیمیایی متفاوتی ترشح می‌کنند و حتی ممکن تولید برخی مواد شیمیایی دیگر در بدن را متوقف کنند.»

پژوهشگران آزمایشگاه آنتونیوسی فیلیو کشف کرده‌اند که تنوع مواد موجود در جرم گوش، در مقایسه با سایر مایعات بیولوژیکی مانند خون، ادرار، عرق و اشک بسیار بیشتر است.

بروس کیمبال، متخصص بوم‌شناسی شیمیایی در مرکز تحقیقاتی مونل در فیلادلفیا می‌گوید: «این مساله کاملاً منطقی به نظر می‌رسد چون جرم گوش به ندرت جایگزین و بیشتر در گوش انباشته می‌شود. بنابراین این ایده که این ماده می‌تواند تصویری بلندمدت از تغییرات متابولیسم ارائه دهد به هیچ وجه دور از ذهن نیست.»

با در نظر گرفتن این موضوع، آنتونیوسی فیلیو و تیمش طراحی و راه‌اندازی فرایندی به نام «سرومن‌گرام» را آغاز کرده‌اند. این یک ابزاری تشخیصی است که به ادعای آن‌ها می‌تواند از طریق بررسی جرم گوش، با دقتی بالا برخی انواع سرطان را تشخیص دهد.

در یک مطالعه که سال ۲۰۱۹ انجام شد، تیم آنتونیوسی فیلیو نمونه جرم گوش ۵۲ بیمار مبتلا به سرطان غدد لنفاوی، کارسینوم ( نوعی از سرطان است که ممکن است روی بافت پوست یا بافت پوششی هر یک از اندام‌های بدن شکل بگیرد) یا سرطان خون را جمع‌آوری کرد. آن‌ها همچنین از ۵۰ فرد سالم هم نمونه جرم گوش گرفتند. آنتونیوسی فیلیو و تیمش نمونه‌ها را با روشی تجزیه و تحلیل کردند که قادر است با دقت بالا وجود ترکیبات آلی فرار را شناسایی کند. ترکیبات آلی فرار مواد شیمیایی هستند که به راحتی در دمای اتاق تبخیر می‌شوند.

پژوهشگران در جرم گوش شرکت‌کنندگان ۲۷ ترکیب شیمیایی که در تشخیص سرطان مثل «اثر انگشت » عمل می‌کنند را شناسایی کردند. به بیان دیگر، آن‌ها توانستند تنها با بررسی میزان همین ۲۷ ماده، با دقت ۱۰۰ درصدی پیش‌بینی کنند که آیا فردی به سرطان مبتلا است یا نه. نکته جالب این بود که این آزمایش نمی‌توانست انواع مختلف سرطان را از یکدیگر متمایز کند و این نشان می‌دهد که این ترکیبات شیمیایی یا مستقیماً توسط خود سلول‌های سرطانی، یا در واکنش به وجود آن‌ها در بدن افراد مبتلا به این سرطان‌ها تولید می‌شوند.

آنتونیوسی فیلیو می‌گوید: «با این که سرطان شامل صدها بیماری مختلف است، اما از دیدگاه متابولیکی، یک فرآیند بیوشیمیایی واحد محسوب می‌شود که در هر مرحله‌ای از طریق بررسی انواع خاصی از ترکیبات آلی فرار قابل تشخیص است.»

با این‌که سال ۲۰۱۹ این تیم موفق شد ۲۷ نوع ترکیب آلی فرار را شناسایی کند، اما اکنون تمرکز آن‌ها روی تعداد کمی از این ترکیبات است که به طور اختصاصی توسط سلول‌های سرطانی و به عنوان بخشی از متابولیسم منحصر به فرد آن‌ها تولید می‌شوند. آنتونیوسی فیلیو می‌گوید در مطالعه‌ای که هنوز منتشر نشده، آن‌ها همچنین نشان داده‌اند که «سرومن‌گرام» می‌تواند اختلالات متابولیکی که در مراحل پیش‌سرطانی رخ می‌دهد را شناسایی کند. سلول‌ها در این مراحل هنوز سرطانی نشده‌اند اما تغییرات غیر‌طبیعی از خود نشان می‌دهند که ممکن است به سرطان منجر شود.

آنتونیوسی فیلیو می‌گوید: «بنابر آمار و ارقام پزشکی بیشتر سرطان‌هایی که در مرحله اول تشخیص داده می‌شوند، تا ۹۰ درصد شانس بهبود دارند، بنابر‌این می‌توان تصور کرد که با تشخیص بیماری در مراحل پیش‌سرطانی، میزان موفقیت در درمان بسیار بالاتر هم خواهد رفت.»

منبع تصویر، Getty Images

این تیم همچنین در حال بررسی امکان تشخیص تغییرات متابولیکی در مراحل ابتدایی بیماری‌های تخریب‌کننده سیستم عصبی مانند پارکینسون و آلزایمر با استفاده از این روش است. البته، این تحقیقات هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارند.

آنتونیوسی فیلیو می‌گوید: «امیدواریم در آینده سرومن‌گرام به یک معاینه بالینی معمول تبدیل و ترجیحاً هر شش ماه یک بار انجام شود. این آزمایش امکان تشخیص همزمان بیماری‌هایی مانند دیابت، سرطان، پارکینسون و آلزایمر را تنها با مقدار کمی جرم گوش فراهم می‌کند و به غیر از آن به بررسی تغییرات متابولیکی ناشی از سایر مشکلات سلامتی کمک خواهد کرد.»

آنتونیوسی فیلیو می‌گوید در بیمارستان آمارال کاروالیو در برزیل سرومن‌گرام به تازگی به عنوان یک روش تشخیص و نظارت برای درمان سرطان پذیرفته شده است.»

موسا هم امیدوار است که پژوهش‌هایش روزی بتواند به افراد مبتلا به بیماری مِنییِر – که در حال حاضر درمانی ندارد- کمک کند. او در اولین قدم امیدوار است بتواند آزمایش خود را روی نمونه بزرگ‌تری از بیماران پیاده کند و پس از تایید آن، یک تست تشخیصی تولید کند که پزشکان بتواند در مطب‌های خود از آن استفاده کنند.

موسا می‌گوید: «در حال حاضر، مشغول ساخت یک کیت آزمایشی هستیم که شباهت زیادی به کیت‌های خانگی موجود در بازار از جمله تست‌های کووید-۱۹ دارد.»

موسا می‌گوید: «صرفِ مشاهده اینکه میزان سه نوع اسید چرب در جرم گوش فرد مبتلا به مِنییِر در مقایسه با یک فرد سالم بسیار کمتر است، می‌تواند ما را به سرنخ‌هایی برساند که ارزش بررسی‌های بیشتر را دارند. این یافته می‌تواند به ما در شناسایی دلیل بروز این اختلال یا حتی درمان آن کمک کند.»

به گفته موسا هنوز کارهای اساسی زیادی لازم است تا ترکیب شیمیایی جرم گوش طبیعی و سالم را بشناسیم و بفهمیم که این ترکیب در حالت‌های مختلف بیماری چگونه تغییر می‌کند. اما او امیدوار است روزی جرم گوش هم درست مثل سایر آزمایش‌های روتین از جمله خون در بیمارستان‌ها برای تشخیص بیماری‌ها مورد بررسی قرار بگیرد.

موسا می‌گوید: «جرم گوش بستری فوق‌العاده برای بررسی و آزمایش است، چون سرشار از چربی است و بسیاری از بیماری‌ها نتیجه اختلال در سوخت و ساز چربی‌ها هستند.»

پردیتا بارران، شیمیدان و استاد طیف‌سنجی جرمی در دانشگاه منچستر انگلستان، به طور خاص روی جرم گوش مطالعه نمی‌کند اما به بررسی مولکول‌های زیستی و امکان استفاده از از آن‌ها برای تشخیص بیماری‌ها پرداخته است. او هم معتقد است که دست‌کم از لحاظ نظری، منطقی به نظر می‌رسد که جرم گوش مکان مناسبی برای یافتن نشانه‌های بیماری باشد.

بارران می‌گوید: «ترکیبات موجود در خون معمولاً محلول در آب هستند. در حالی که جرم گوش ماده‌ای سرشار از چربی است و چربی‌ها هم با آب سازگاری ندارند. بنابراین، اگر فقط خون را بررسی کنیم، تنها نیمی از واقعیت را خواهیم دید. چربی‌ها مثل قناری در معدن زغال‌سنگ هستند؛ آن‌ها اولین مولکول‌هایی هستند که شروع به تغییر می‌کنند و زنگ خطر را به صدا در می‌اورند.»