رونویس، فرخنده رفائی: با وجود تفاوت‌های فرهنگی و جغرافیایی، الگوی راست‌دستی در سراسر جهان ثابت باقی مانده است. از رشد جنینی تا رفتارهای اجتماعی و حتی مزیت‌های تکاملی، مجموعه‌ای از عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا اکثریت انسان‌ها از دست راستشان به عنوان دست غالب استفاده کنند.
به گزارش پاپیولار ساینس، نزدیک به ۸۵ تا ۹۰ درصد انسان‌ها راست‌دست هستند؛ آماری که در تمامی جمعیت‌های انسانی جهان تقریبا بدون تغییر است. «پل رودوی»، روان‌شناس دانشگاه چستِر که بر روی الگوهای دست‌برتری تحقیق می‌کند، می‌گوید هیچ جامعه‌ای تاکنون شناسایی نشده که در آن چپ‌دستی از راست‌دستی پیشی گرفته باشد.
تنبیه به دلیل چپ‌دست بودن!
در برخی کشورها، کودکان چپ‌دست با اجبار و تنبیه به استفاده از دست راست وادار می‌شوند و این رویکرد آمار چپ‌دستی را پایین نگه می‌دارد. اما با این‌که محیط اجتماعی می‌تواند در ارجحیت دست غالب تغییراتی ایجاد کند، نمی‌توان تفاوت‌های فرهنگی را به‌تنهایی در کاهش یا افزایش سهم چپ‌دست‌ها از جامعه تاثیرگذار دانست.
آمارها نشان می‌دهد حتی در جوامعی که هیچ فشاری وجود ندارد، چپ‌دستی همچنان در اقلیت است و این ثبات آماری از نقش پررنگ زیست‌شناسی حکایت دارد.
پای ژنتیک در میان است
مطالعات جنینی نشان می‌دهد این تفاوت‌ها بسیار زود آغاز می‌شود. کلاید فرانکس، استاد ژنومیک تصویربرداری مغز در مؤسسه ماکس پلانک، می‌گوید از هفته دهم بارداری، بیشتر جنین‌ها دست راست خود را بیشتر حرکت می‌دهند و از هفته پانزدهم، اغلب جنین‌ها شستِ راست را می‌مکند. این رفتارها نشان می‌دهد راست‌دستی احتمالا نتیجه پیش‌فرض برنامه‌ریزی ژنتیکی در رشد اولیه مغز است.
طبق یافته‌های علمی، حدود ۴۰ ژن در ایجاد این ترجیح نقش غیرمستقیم دارند. این ژن‌ها به‌جای تعیین قطعی راست‌دستی، معماری مغز را به‌گونه‌ای شکل می‌دهند که دست راست معمولا کارآمدتر می‌شود. اما چپ‌دستی چگونه پدید می‌آید؟
چرا بعضی‌ها چپ‌دست می‌شوند؟
به گفته فرانکس، اغلب چپ‌دستی‌ها ناشی از «نوسانات تصادفی» در مسیر رشد اولیه مغز هستند؛ نوساناتی در غلظت مولکول‌ها یا مراحل شکل‌گیری که می‌توانند تعادل دست غالب را تغییر دهند.
در کنار این عوامل زیستی، برخی فرضیه‌ها مزیت تکاملی راست‌دستی را مطرح می‌کنند. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد انسان‌ها دست‌کم نیم‌میلیون سال است که ابزارها را عمدتا با دست راست به کار می‌گیرند.
بیشتر بخوانید:
شکست چپ‌دست‌ها در نبرد تن به تن
رودوی و همکارانش همچنین فرضیه‌ای جنگی ارائه کرده‌اند: در نبرد تن‌به‌تن، جنگجوی راست‌دست هنگام حمله بیشتر سمت چپ بدن دشمن—محل قرارگیری قلب—را هدف می‌گیرد و بنابراین شانس بیشتری برای پیروزی داشته است. این برتری می‌توانسته در طول تکامل، فراوانی راست‌دستان را افزایش دهد.
در مقابل، چپ‌دستان نیز مزایایی داشته‌اند. نایابی حرکات آنها باعث می‌شود در مبارزه یا رقابت‌های ورزشی کمتر قابل پیش‌بینی باشند. همین مزیت نسبی می‌تواند به بقای چپ‌دستان در جمعیت کمک کرده باشد.
راست‌دستی؛ ترجیح تکاملی
پژوهش‌ها نشان می‌دهد انتخاب دست غالب ترکیبی پیچیده از تأثیرات فرهنگی، ژنتیکی و تکاملی است. هرچند فشار اجتماعی می‌تواند افراد را به راست‌دستی سوق دهد، اما ریشه این ترجیح غالبا از دوران جنینی آغاز می‌شود و طی هزاران سال تکامل تقویت شده است.
|
مطالب پیشنهادی از سراسر وب |
