همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: آلودگی هوای تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران دیگر معضل پاییز و زمستان نیست و چند سالی است که به یک مساله چهارفصل تبدیل شده است، اما در فصل‌های سردتر سال به دلیل پدیده «وارونگی دما» تشدید می‌شود. آلودگی هوا به صورت خاموش و تدریجی بر کیفیت زندگی همه شهرنشینان اثر می‌گذارد اما برخی گروه‌ها آسیب‌پذیری بیشتری دارند و در روزهای آلوده باید احتیاط مضاعفی به خرج دهند.
این افراد بیشتر در خطرند
بر اساس استانداردهای جهانی و اعلامیه‌های شرکت کنترل کیفیت هوا، زمانی که شاخص کیفیت هوا (AQI) از عدد ۱۰۰ عبور می‌کند و در بازه ۱۰۱ تا ۱۵۰ قرار می‌گیرد، وضعیت برای «گروه‌های حساس» (کودکان، سالمندان، زنان باردار و بیماران قلبی و ریه) ناسالم اعلام می‌شود. اما اگر این عدد از ۱۵۰ فراتر رود، وضعیت برای تمام افراد جامعه خطرناک خواهد بود. با این حال، پرسش اصلی اینجا است که چرا شاخص بالای ۱۰۰ باید توسط گروه‌های خاص جدی‌تر گرفته شود و حضور در فضای باز چه تبعاتی برای آنها دارد؟
کودکان؛ قربانیان کوچک
کودکان در صدر لیست گروه‌های آسیب‌پذیر قرار دارند. شاید تصور شود که نیروی جوانی و انرژی کودکان آن‌ا را مقاوم می‌کند، اما فیزیولوژی بدن آنها خلاف این را ثابت می‌کند؛ سیستم تنفسی و ایمنی کودکان هنوز در حال تکامل است. آنها نسبت به وزن بدنشان، حجم هوای بیشتری را در دقیقه تنفس می‌کنند و این یعنی در یک بازه زمانی مشخص، آلاینده‌های بیشتری را نسبت به بزرگسالان وارد ریه‌های خود می‌کنند.
علاوه بر این، قد کوتاه‌تر کودکان باعث می‌شود آنها به سطح زمین و اگزوز خودروها نزدیک‌تر باشند؛ جایی که غلظت آلاینده‌های سنگین بیشتر است. اگر کودکان در روزهایی که شاخص هوا برای گروه‌های حساس ناسالم است در فضای باز بازی یا فعالیت کنند، با خطر جدی التهاب راه‌های هوایی، تشدید آسم و در درازمدت، کاهش رشد ریه‌ها مواجه می‌شوند. تحقیقات نشان داده است کودکانی که در معرض هوای آلوده بزرگ می‌شوند، در بزرگسالی ظرفیت تنفسی کمتری خواهند داشت.
سالمندان؛ مواجهه با چند ریسک بزرگ
دومین گروهی که باید هشدارهای آلودگی هوا را مثل یک دستور پزشکی جدی تلقی کنند، سالمندان هستند. با افزایش سن، مکانیسم‌های دفاعی بدن برای مقابله با عفونت‌ها و التهابات ضعیف می‌شود. ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون (PM۲.۵) که خطرناک‌ترین بخش آلودگی هوا هستند، می‌توانند به راحتی از سد ریه‌ها عبور کنند و وارد جریان خون شوند.
برای یک فرد سالمند، ورود این ذرات به خون می‌تواند باعث غلیظ شدن خون و افزایش فشار بر قلب شود. حضور در فضای آلوده برای این قشر، ریسک حملات قلبی، سکته‌های مغزی و نارسایی‌های تنفسی را به شدت افزایش می‌دهد. سرفه‌های مکرر، تنگی نفس و احساس سنگینی در قفسه سینه، تنها علائم اولیه هستند؛ خطر اصلی زمانی رخ می‌دهد که این آلودگی بیماری‌های زمینه‌ای و پنهان دوران سالمندی را بیدار کند.
بیشتر بخوانید؛
زنان باردار؛ خطر برای ۲ نفر
گروه دیگری که باید موراقب آسیب‌های ناشی از آلودگی باشند، زنان باردار هستند. سلامت جنین به طور مستقیم با اکسیژنی که مادر تنفس می‌کند در ارتباط است. مطالعات پزشکی نشان می‌دهند که آلاینده‌های هوا می‌توانند از سد جفت عبور کنند. زمانی که یک مادر باردار در هوای آلوده (شاخص بالای ۱۰۰) تردد می‌کند، درواقع جنین خود را در معرض مواد سمی قرار می‌دهد.
خطرات ناشی از این مواجهه می‌تواند شامل تولد نوزاد با وزن کم، زایمان زودرس و حتی اختلال در رشد مغزی جنین باشد. بنابراین مادران باردار باید بدانند که ماندن در خانه در روزهای آلوده، یک استراحت ساده نیست، بلکه اقدامی حیاتی برای تضمین سلامت نسل آینده است.
دکتر محمدصادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست پیش از این به همشهری‌آنلاین گفته بود: «آلودگی هوا، آمار بالایی از مرده‌زایی را سالانه به خود اختصاص می‌دهد. ارتباط بین مرده‌زایی با آلودگی هوا به اثبات رسیده است. این معضل همچنین باعث بروز دیابت نوع ۲، بیماری‌های تنفسی، مرگ زودرس، ناباروری و بیماری‌های قلبی-عروقی می‌شود.»
بر اساس گزارش‌های موجود، از هر ۱۰ نفری که در تهران زندگی می‌کنند، تقریباً ۹ نفر تحت تاثیر آلودگی هوا هستند که تعداد زیادی از این افراد را کودکان و سالمندان تشکیل می‌دهند. دکتر حسنوند هم می‌گوید: «سالانه حدود ۴۵ هزار نفر در کشور به دلایل منتسب به آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند و نزدیک به ۹۰۰۰ مورد از این مرگ‌ها مربوط به ساکنان تهران است.»
بیماران قلبی و ریوی؛ زندگی روی لبه تیغ
افرادی که دچار پیش‌زمینه‌های بیماری‌های قلبی-عروقی و تنفسی (مانند آسم، برونشیت مزمن یا نارسایی قلبی) هستند هم در برابر آلودگی هوا آسیب‌پذیرند. برای این افراد، هوای آلوده حکم سم را دارد. ذرات معلق و گازهای سمی موجود در هوا باعث تحریک فوری مجاری تنفسی و ایجاد التهاب در بدن می‌شود. اگر این افراد در روزهای آلوده بدون محافظت در شهر تردد کنند، احتمال تشدید ناگهانی بیماری (مانند حملات آسمی شدید یا سکته قلبی) در آنها چندین برابر می‌شود.
در خانه بمانید
آلودگی هوا شاید دیده نشود، اما اثرات آن بر سلامت این چهار گروه، کاملاً واقعی و گاهی جبران‌ناپذیر است. بنابراین پزشکان مدام هشدار می‌دهند که در روزهایی که شاخص آلودگی هوا عدد «ناسالم برای گروه‌های حساس» را نشان می‌دهد، خانه امن‌ترین پناهگاه است. پرهیز از ترددهای غیرضروری، اجتناب از ورزش در فضای باز و استفاده از ماسک‌های فیلتردار استاندارد (مثل N۹۵) در صورت اجبار به خروج از منزل، تنها توصیه‌های دوستانه نیستند، بلکه راهکارهایی برای نجات زندگی‌اند. درضمن پزشکان هشدار می‌دهند اگر در خانه هم ماندید، پنجره‌ها را به هیچ عنوان باز نگذارید. حتی اگر هوای خانه گرم بود.
بیشتر بخوانید؛
|
مطالب پیشنهادی از سراسر وب |
