نان‌هایی که فقط «قیافه» دارند!/ خیانت جوش‌شیرین به سفره‌های مردم

باشگاه خبرنگاران جوان – با اینکه بسیاری از مردم جوش شیرین را ماده‌ای معجزه‌گر می‌دانند، واقعیت علمی درباره کاربردها و اثرات آن کاملا متفاوت است. این روزها در فضای مجازی از ماده‌ای ساده و در دسترس، به‌عنوان ترکیبی «معجزه‌گر» یاد می‌شود؛ جوش شیرین. از درمان بیماری‌ها گرفته تا پاک‌سازی و تقویت عملکرد بدن، ادعاهای مختلفی درباره آن مطرح می‌شود، اما واقعیت علمی چیز دیگری است.

جوش شیرین اگرچه کاربردهای مشخص و محدودی دارد، اما استفاده بیش از حد یا نادرست از آن می‌تواند پیامدهایی برای سلامت داشته باشد و بسیاری از باورهای رایج درباره آن پایه علمی ندارند.جوش شیرین یا بی‌کربنات سدیم ماده‌ای است که به دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان، بارها موضوع شایعات مختلف در فضای مجازی شده است؛ از ادعای «درمان سرطان» و «پاکسازی کامل بدن» گرفته تا «داشتن اثرات معجزه‌آسا در کاهش وزن» یا «ضدعفونی‌کننده قوی بودن»؛ در حالی که هیچ‌یک از این ادعاها پشتوانه علمی ندارند.جوش شیرین بی‌کربنات سدیم است.

این ماده معدنی در معدن وجود دارد و استخراج می‌شود ولی در آزمایشگاه یا کارخانه هم می‌توان به روش شیمیایی آن را تولید کرد. این ماده در صنایع غذایی در بخش‌های مختلف استفاده می‌شود.حمید خسروی متخصص علوم و صنایع غذایی و لبنیات می‌گوید: «در بعضی موارد نادر تقریباً می‌توان گفت استفاده از جوش شیرین روتین و مجاز است؛ مثل استفاده در تهیه برخی کیک‌ها. در یک نوشیدنی مخصوص ورزشکارانی که ماراتن می‌روند هم استفاده می‌شود، چرا که اسید لاکتیک زیادی در بدنشان جمع می‌شود و مصرف این نوشیدنی برای چنین افرادی مجاز است اما در سایر موارد عموماً به صورت غیر مجاز یا تقلب استفاده می‌شود.

مثل بعضی از واحدهایی که شیر ترش شده را با جوش شیرین خنثی می‌کنند یا مثلا در نان به جای اینکه ما بگذاریم تخمیر طبیعی صورت بگیرد، برای اینکه آن حباب های قشنگ را داشته باشیم که نان را مأکول می‌کند، یعنی نشاسته هضم خوب پیدا می‌کند، مواد مغذی بیشتر تولید می‌شود اما به جای این جوش شیرین می‌زنند و شکل ظاهری را شبیه به نانن در می‌آورند ؛حال اینکه قابلیت هضم آن را ندارد.»

حدود مجاز مصرف جوش شیرین

در پخت کیک و شیرینی، معمولا میزان ۱ تا ۳ گرم جوش شیرین برای هر ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم آرد استفاده می‌شود. مصرف مستقیم خوراکی جوش شیرین توصیه نمی‌شود، زیرا هر یک قاشق چای‌خوری آن حاوی حدود ۱۲۰۰ میلی‌گرم سدیم است که معادل نیمی از سقف مجاز روزانه بعضی افراد به شمار می‌رود. بنابراین رعایت میزان مصرف و توجه به برچسب محصولات غذایی اهمیت زیادی دارد.

برخی افراد با حل کردن جوش شیرین در آب، آن را «آب قلیایی» می‌نامند و در فضای مجازی ادعا می‌کنند که این نوشیدنی می‌تواند اسیدیته بدن را تنظیم کند، خاصیت ضدسرطانی دارد یا حتی جلوی پیشرفت بیماری‌های مختلف را می‌گیرد. اما این ادعاها کاملا مردود است و هیچ پایه علمی ندارد. این باورها بر پایه سوءتفاهم درباره مفهوم اسید و باز در بدن شکل گرفته است. این موارد مصرف مکرر جوش شیرین باعث می‌شود هم بخش قلیایی آن بتواند به اسید معده آسیب بزند و هم مقدار زیادی سدیم وارد بدن شود.در مقادیر کم، مثل استفاده در کیک، ماده‌ای خطرناک یا سمی به حساب نمی‌آید؛ اما به‌طور کلی برای مصرف جوش شیرین به‌دلیل خاصیت قلیایی‌کنندگی و میزان سدیمی که وارد بدن می‌کند، محدودیت مصرفی در نظر گرفته می‌شود و توجه به برچسب‌ها ضروری است.

پنهان‌کاری فساد شیر با افزودنی خطرناک

یکی دیگر از کاربردهای غیرمجاز و تقلبی جوش شیرین، افزودن آن به شیر برای کاهش اسیدیته و پنهان‌کردن علائم اولیه فساد است. برخی افراد یا واحدهای متقلب با افزودن این ماده، ترشی و بوهای ناشی از فاسدشدن شیر را موقتاً خنثی می‌کنند تا محصول را سالم جلوه دهند؛ در حالی که این کار علاوه بر فریب مصرف‌کننده، می‌تواند سلامت افراد را به خطر بیندازد زیرا نشانه‌های فساد را پنهان می‌کند و مانع از تشخیص به‌موقع آلودگی می‌شود.

جوش شیرین ضدعفونی‌کننده نیست

در شست‌وشو هم گاهی از جوش شیرین استفاده می‌شود و مردم نمی‌دانند که آیا برای ضدعفونی میوه مناسب است یا نه. واقعیت این است که هیچ اثر ضدعفونی‌کننده‌ای ندارد و فقط به‌دلیل خاصیت قلیایی و مقدار بسیار کمی اثر شویندگی، تا حد محدودی در تمیز کردن مؤثر است.خسروی در این باره چنین توضیح می‌دهد: «برای برخی میوه‌ها مثل سیب که پوستی سفت دارند، اگر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در محلول جوش شیرین قرار داده شوند، می‌توانند بخشی از باقی‌مانده سموم سطحی را جدا کنند؛ اما برای میوه‌هایی با بافت پر از خلل‌وفُرج مانند توت‌فرنگی، هیچ اثری ندارد.»

منبع: فارس