رونویس، فرخنده رفائی: سرمای زمستان، زندگی برخی موجودات را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد. انسانها با پوشیدن لباس گرم، ماندن در خانه و خواب بیشتر خودشان را تطبیق میدهند، اما در دنیای حیوانات، ماجرا بسیار عجیبتر و متفاوتتر است. بیشتر حیوانات راهکارهایی برای عبور از سرمای کشنده زمستان دارند که برخی از آنها بسیار عجیب و منحصربهفرد هستند.
برومیشن؛ سبکتر از خواب زمستانی
برخی خزندگان و تمام دوزیستان به جای ورود به خواب زمستانی عمیق، وارد حالتی به نام «برومیشن» میشوند؛ فرآیندی شبیه به خواب سبک که با دورههای کوتاه بیداری همراه است. در طول این دورهها، این جانوران گهگاه بیدار میشوند، برای نوشیدن آب و گاهی گرفتن کمی نور خورشید به سطح یا محیط مناسب میآیند و سپس دوباره به حالت سکون بازمیگردند. این بیدار شدنهای کوتاه که ممکن است در روزهای نسبتا گرم زمستان رخ دهد، نقش مهمی در جلوگیری از کمآبی بدن و حفظ عملکرد طبیعی بدن جانور دارد و امکان بقا در شرایط سرد را برای آنها فراهم میکند.
قورباغهای که یخ میزند
قورباغه چوبی یکی از شگفتانگیزترین سازوکارهای زیستی را برای گذراندن زمستان دارد: یخ زدن کامل بدن. این قورباغه میتواند ماهها بدون هیچ ضربان قلب، تنفس یا فعالیت مغزی، زیر برگهای انباشته در کف جنگل بماند و بهطور کامل با سرمای محیط سازگار شود. با رسیدن هوای گرمتر و شروع ذوب شدن محیط اطراف، قورباغه دوباره به فعالیت بازمیگردد و زندگی طبیعی خود را از سر میگیرد. این استراتژی شگفتانگیز به قورباغه چوبی اجازه میدهد زودتر از دیگر گونههای مشابه در بهار فعال شود و فرصت بیشتری برای تغذیه، جابهجایی و تولیدمثل داشته باشد، در حالی که سایر قورباغهها هنوز در محیطهای سرد و یخزده گیر کردهاند.
پرهایی که نقش پتو دارند
همه پرندگان با فرا رسیدن فصل سرما به مناطق گرمتر مهاجرت نمیکنند. گونههایی مانند کاردینال و جی آبی در همان زیستگاههای سرد باقی میمانند و با مراقبت ویژه از پرهای خود، زمستان را پشت سر میگذارند. برخی از این پرندگان پیش از شروع سرما پرهای تازه و متراکمتری درمیآورند و برخی دیگر با پفدادن پرهایشان، لایههایی از هوا را میان بدن و محیط سرد به دام میاندازند تا از اتلاف گرما جلوگیری شود. علاوه بر این، روغنکاری منظم پرها با ترشحات غدهای در نزدیکی دم، به حفظ خاصیت عایقبودن پرها کمک میکند و آنها را در برابر رطوبت و سرمای بیشتر مقاومتر میسازد. این مجموعه رفتارها به پرندگان اجازه میدهد حتی در سردترین روزهای سال نیز دمای بدن خود را حفظ کنند.
خرچنگهایی که زیر گِل میروند
خرچنگهای آبی با فرا رسیدن فصل سرما به عمیقترین بخشهای خلیج مهاجرت میکنند و خود را در زیر لایهای از گلولای کف آب پنهان میسازند. آنها در این مدت وارد حالتی کمتحرک میشوند که با کاهش محسوس فعالیت و کند شدن سوختوساز بدن همراه است. هرچند این وضعیت شبیه خواب زمستانی پستانداران نیست، اما به خرچنگها کمک میکند انرژی خود را حفظ کنند و از سرمای آب جان سالم به در ببرند. این دوره سکون تا زمانی ادامه دارد که دمای آب دوباره افزایش پیدا کند و شرایط برای فعالیت عادی، تغذیه و جابهجایی آنها فراهم شود.
بیشتر بخوانید:
صدفهایی که با ذخیره تابستان زنده میمانند
اویسترها در ماههای گرم سال، زمانی که جلبکها و مواد غذایی بهوفور در آب یافت میشوند، تقریبا بیوقفه تغذیه میکنند و مقدار زیادی قند را بهصورت ذخیره انرژی در بدن خود انباشته میسازند. با فرا رسیدن فصل سرما و کاهش منابع غذایی در آب، این صدفها پوستههای خود را میبندند و وارد دورهای کمتحرک میشوند. در طول زمستان، اویسترها بدون تغذیه فعال و با حداقل حرکت، تنها با اتکا به همان ذخایر انرژی تابستانی زنده میمانند؛ حالتی خاموش و ساکن که به آنها امکان میدهد ماههای سرد سال را پشت سر بگذارند و با گرمتر شدن آب دوباره فعال شوند.
راهکار غیرمنتظره لاکپشتها
برخی لاکپشتهای آبزی برای گذراندن زمستان، ماهها در زیر لایههای یخ و در کف آب باقی میمانند؛ جایی که دما بسیار پایین و دسترسی به سطح آب تقریبا ناممکن است. این لاکپشتها به کمک بافتهای ویژهای در انتهای دستگاه گوارش خود قادرند مقدار محدودی تبادل گاز انجام دهند و اکسیژن مورد نیازشان را مستقیما از آب دریافت کنند. این سازوکار زیستی به آنها اجازه میدهد بدون بالا آمدن مداوم به سطح، مدتهای طولانی در حالت کمتحرک زیر آب بمانند. چنین تطابقی نقشی حیاتی در بقای آنها در شرایط یخزده زمستانی ایفا میکند، زمانی که تحرک و دسترسی به منابع معمول به حداقل میرسد.
منبع: پاپیولار ساینس
|
مطالب پیشنهادی از سراسر وب |
