بزرگترین نیروهای هوایی بر اساس بودجه سالانه

در گزارشی که گروهی بین‌المللی از پژوهشگران در آوریل ۲۰۲۵ برای مؤسسه بین‌المللی مطالعات صلح استکهلم (SIPRI) تهیه کردند، اعلام شد که پنج کشور برتر جهان از نظر هزینه‌های نظامی، در مجموع ۶۰ درصد از کل بودجه دفاعی جهان را به خود اختصاص داده‌اند. این پنج کشور به ترتیب ایالات متحده، چین، روسیه، آلمان و هند هستند.

کدام نیروی هوایی جهان بیشترین تعداد خلبان را در اختیار دارد؟

بر اساس داده‌های منتشرشده از سوی World Population Review، ایالات متحده بدون شک قدرت اول هوایی جهان محسوب می‌شود. البته ناوگان هوایی کشورها همواره در حال تغییر بوده و رتبه‌بندی آن‌ها دقیقاً مطابق با میزان هزینه نظامی نیست. برای مثال، روسیه از نظر تعداد هواپیماهای نظامی از چین جلوتر است، در حالی که آلمان با اختلاف زیاد، پس از هند کوچک‌ترین ناوگان هوایی را در میان این پنج کشور دارد.

در این تحلیل، توان کلی نیروهای هوایی از نظر ظرفیت عملیاتی در زمینه‌هایی مانند جنگنده‌ها، هواپیماهای سوخت‌رسان، هلیکوپترها، ترابری هوایی و دیگر سامانه‌های پروازی بررسی می‌شود. نیروی هوایی ایالات متحده همچنان با فاصله زیاد در صدر فهرست قویترین نیروهای هوایی جهان قرار دارد. بودجه نظامی آمریکا در سال ۲۰۲۵ حدود ۳۷ درصد از کل بودجه دفاعی جهان را به خود اختصاص می‌دهد، و برای نخستین‌بار، بودجه نیروی هوایی این کشور از بودجه نیروی زمینی پیشی گرفته است.

رتبه‌بندی پنج نیروی هوایی برتر جهان در سال ۲۰۲۵ به شرح زیر است:

بودجه نظامی چین در سال‌های اخیر به‌طور چشمگیری افزایش یافته؛ در حالی که تمرکز اصلی این کشور بر نوسازی و توسعه فناوری‌های پنهانکار و سامانه‌های بدون سرنشین بوده است. روسیه نیز برای پشتیبانی از تهاجم خود به اوکراین هزینه‌های نظامی‌اش را افزایش داده. از سوی دیگر، آلمان پس از آمریکا دومین تأمین‌کننده بزرگ کمک‌های نظامی به اوکراین بوده و در سال ۲۰۲۴ بودجه دفاعی خود را ۲۸ درصد افزایش داد تا توان صنعتی‌اش را در برابر تهدیدات روسیه تقویت کند. هند نیز به‌طور فزاینده‌ای در حال گسترش توان دفاعی داخلی خود بوده، اما در حوزه هوافضا همچنان به واردات وابسته است.

جنگنده‌ها به روایت آمار

ایالات متحده آمریکا بیشترین تعداد جنگنده‌های پیشرفته در جهان را در اختیار دارد و ناوگان جنگنده‌های نسل پنجم آن از هر کشور دیگری بزرگ‌تر است؛ فاصله‌ای که همچنان رو به افزایش به نظر می‌رسد.

جنگنده F-35 Lightning II که توسط شرکت لاکهید مارتین ساخته می‌شود، نخستین جنگنده پنهانکار تولیدشده در مقیاس انبوه بوده و برتری قابل‌توجهی به آمریکا و متحدانش داده است.

نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLAAF) تقریباً جنگنده‌های پنهانکار بیشتری نسبت به روسیه در اختیار دارد، در حالی که تولید جنگنده Chengdu J-20 Mighty Dragon از مرز ۲۰۰ فروند گذشته و همچنان ادامه دارد. دیگر جنگنده‌های چینی مانند J-11 و J-16 بر اساس طرح‌های روسی همچون Su-27 ساخته شده‌اند، اما مدل‌های بومی مانند J-17 نیز موفق بوده‌ و نقشی مشابه جنگنده آمریکایی F-16 Fighting Falcon دارند.

در مقابل، جنگنده روسی Sukhoi Su-57 Felon در موارد معدودی دیده شده و تعداد تولید آن در حد چند ده فروند است. صنعت هوافضای روسیه به دلیل تحریم‌ها با کمبود قطعات حیاتی روبه‌رو بوده و این کشور آمادگی تولید داخلی آن‌ها را نداشته است.

رتبه‌بندی کشورهای دارای بیشترین جنگنده (۲۰۲۵)

آلمان در ناوگان خود بیش از ۱۰۰ جنگنده Eurofighter Typhoon دارد و همچنین ۳۵ فروند F-35 از آمریکا سفارش داده تا توان پنهانکاری ناوگان خود را افزایش دهد. این کشور همچنان از جنگنده‌های Panavia Tornado در نقش تهاجمی استفاده می‌کند، اما این نسخه‌ها به‌زودی بازنشسته خواهند شد.

آلمان به همراه اسپانیا و فرانسه در پروژه‌ی سامانه هوایی رزمی آینده (FCAS) که جنگنده نسل ششم اروپاست، مشارکت دارد، هرچند طبق گزارش Politico، اختلافات اقتصادی میان این کشورها مانعی بر سر پیشرفت پروژه شده است.

هند در حال مذاکره با شرکت لاکهید مارتین برای تولید جنگنده‌های F-16V با مجوز داخلی است؛ این مدل با نام F-21 شناخته می‌شود. هنوز مشخص نیست که هند در برنامه جنگنده نسل پنجم خود به سراغ نسخه صادراتی Su-57 روسیه می‌رود یا F-35 آمریکایی، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد هر دو گزینه در دست بررسی قرار دارند. در همین حال، روسیه هنوز موفق به تحویل نسخه صادراتی Su-57 به تنها مشتری فعلی خود، یعنی الجزایر، نشده؛ موضوعی که باعث تردید درباره قابلیت اطمینان این پروژه شده است.

رتبه‌بندی کشورها از نظر تعداد بمب‌افکن‌ها

در حال حاضر تنها سه کشور در جهان دارای ناوگان بمب‌افکن‌های استراتژیک دوربرد هستند: چین، ایالات متحده و روسیه. از نظر تعداد، آمریکا در صدر نیست، اما تنها کشوری است که هم بمب‌افکن پنهانکار و هم بمب‌افکن فوق‌سنگینی مانند B-52 Stratofortress را در اختیار دارد. این هواپیما که نزدیک به یک قرن از حضورش در خدمت می‌گذرد، همچنان بی‌رقیب باقی مانده است.

یکی از ارزشمندترین دارایی‌های راهبردی آمریکا، ناوگان کوچک ۱۹ فروندی بمب‌افکن‌های B-2 Spirit ساخت نورثروپ گرومن است؛ این مدل، تنها پلتفرم بمب‌افکن نسل پنجمی در میان سه نیروی هوایی بزرگ جهان محسوب می‌شود. در حالی که چین هنوز به‌طور رسمی بمب‌افکن پنهانکاری در خدمت ندارد، اما در ماه‌های اخیر تصاویری از نمونه‌های اولیه در حال پرواز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

اصلی‌ترین بمب‌افکن‌های چین و روسیه به‌ترتیب X’ian H-6 و Tupolev Tu-95 Bear هستند که هر دو از طراحی‌های قدیمی اما ارتقایافته بهره می‌برند. نیروی هوایی استراتژیک روسیه همچنین از مدل‌های Tu-22M Backfire و Tu-160 Blackjack استفاده می‌کند که از نظر کارآیی با B-1B Lancer آمریکایی قابل مقایسه‌اند.

آلمان و هند هیچ نوع بمب‌افکنی در ناوگان نظامی خود ندارند، اما هر دو کشور از هواپیماهای تهاجمی دریایی برخوردارند که توان حمل مهمات محدودی داشته اما در زمینه‌های اطلاعات، نظارت و شناسایی (ISR) بسیار پیشرفته هستند.

هند در حال گسترش ناوگان هواپیماهای شناسایی P-8A Poseidon ساخت بوئینگ است، در حالی که آلمان به‌تازگی اولین فروند از هشت فروند سفارش‌داده‌شده خود از این هواپیما را تحویل گرفته است.

رتبه‌بندی کشورها بر اساس تعداد هلیکوپترهای نظامی

در حوزه هلیکوپترهای نظامی، هیچ کشوری به آمریکا نزدیک هم نمی‌شود. ناوگان هلیکوپتری ایالات متحده نه‌تنها از نظر تعداد، بلکه از نظر فناوری نیز برترین در جهان است. تنها نیروی زمینی این کشور بیش از ۴ هزار فروند از مجموع ۵٬۵۰۹ هلیکوپتر نظامی ارتش آمریکا را در اختیار دارد؛ بقیه نیز عمدتاً در اختیار نیروی دریایی و تفنگداران دریایی هستند، در حالی که نیروی هوایی آمریکا سهم اندکی از این هلیکوپترها دارد.

AH-64 Apache متعلق به ارتش ایالات متحده، به‌طور گسترده به‌عنوان بهترین هلیکوپتر تهاجمی جهان شناخته می‌شود. بنا به اعلام شرکت بوئینگ، تاکنون ۲۲ کشور از این هلیکوپتر استفاده می‌کنند و از زمان معرفی آن در سال ۱۹۸۶، تعداد AH-64 در سراسر جهان به ۱٬۲۸۰ فروند رسیده است.

آمریکا همچنین نخستین کشوری است که توانسته هواگرد بال‌چرخشی رزمی را با موفقیت وارد خدمت کند؛ مدل Bell-Boeing V-22 Osprey که توسط نیروی هوایی، نیروی دریایی و تفنگداران دریایی ارتش این کشور استفاده می‌شود.

تعداد هلیکوپترهای نظامی فعال در جهان (۲۰۲۵)

در سوی دیگر، مدل‌های روسی Mil Mi-24 Hind، Mi-28 Havoc و Kamov Ka-52 Hokum نزدیک‌ترین رقیبان همطراز آپاچی هستند، اما برخلاف آن، طی چند دهه گذشته تغییرات اساسی در طراحی یا فناوری نداشته‌اند. صنعت هلیکوپترسازی چین هنوز در مراحل اولیه رشد قرار دارد و تاکنون ناوگان محدودی تولید کرده است.

CAIC H-10 پیشرفته‌ترین هلیکوپتر تهاجمی چین محسوب می‌شود و Harbin Z-20 نیز به‌عنوان هلیکوپتر چندمنظوره اصلی ارتش این کشور شناخته می‌شود.

نیروی هوایی آلمان تعداد محدودی هلیکوپتر در اختیار دارد که عمدتاً شامل Sikorsky CH-53 Stallion برای حمل بارهای سنگین و مأموریت‌های تشریفاتی (VIP) است.

بخش عمده ناوگان هلیکوپتری این کشور در اختیار ارتش است و شامل ۱۶۱ فروند هلیکوپتر از جمله Eurocopter Tiger (تهاجمی) و NH-90 (چندنقشه و ترابری) به‌همراه چند مدل دیگر می‌شود.

در بخش ترابری هوایی نظامی، شرکت بوئینگ بازار جهانی هلیکوپترهای ترابری را در اختیار دارد؛ هزاران فروند CH-47 Chinook با طراحی دو ملخ هم‌محور (tandem-rotor) به‌عنوان نماد قدرت این شرکت شناخته می‌شوند.

در کلاس هلیکوپترهای چندمنظوره نیز، بخش عمده ناوگان ارتش آمریکا شامل مدل Sikorsky UH-60 Blackhawk است.

در هند هم آپاچی (AH-64) به‌عنوان هلیکوپتر تهاجمی اصلی مورد استفاده قرار دارد، اما شرکت HAL تعدادی محدود از هلیکوپترهای سبک رزمی LCH (Light Combat Helicopter) را تولید کرده و قصد دارد در آینده تولید انبوه آن را آغاز کند.

توان هوایی در بخش ترابری

در این بخش، نیروی هوایی ایالات متحده (USAF) بی‌رقیب است؛ تنها این بخش از ارتش ایالات متحده بیش از ۷۰۰ فروند هواپیمای ترابری بال‌ثابت در اختیار دارد.

در میان آن‌ها، Lockheed C-5 Galaxy یکی از بزرگ‌ترین هواپیماهای تاریخ است که بیش از ۵۰ فروند از آن فعال هستند. C-5 قادر است دو تانک ۷۵ تنی M1 Abrams یا حتی جنگنده‌ها و هلیکوپترهای نیمه‌مونتاژشده را به هر نقطه از زمین منتقل کند.

نیروی هوایی روسیه نیز به دلیل وسعت جغرافیایی این کشور، هنوز ناوگان قابل‌توجهی برای حمل‌ونقل هوایی در اختیار دارد.

Antonov An-124 Ruslan پس از نابودی An-225 Mriya در اوکراین، عنوان بزرگ‌ترین هواپیمای باری نظامی جهان از نظر ظرفیت بار را در اختیار دارد، اما از نظر قابل اعتماد بودن، کارآیی و برد پروازی در مقایسه با C-5 آمریکایی ضعیف‌تر است.

چین نیز با معرفی X’ian Y-20 در سال‌های اخیر سعی در تقویت این بخش از هواگردهای نظامی خود را داشته است، هرچند هنوز فاصله قابل‌توجهی با آمریکا و روسیه دارد.

آلمان ناوگان قابل توجهی از هواپیماهای ترابری دارد که ستون فقرات آن را Airbus A400M تشکیل می‌دهد و چند فروند Lockheed C-130J-30 Hercules نیز به‌تازگی وارد خدمت ارتش این کشور شده‌اند.

تعداد هواپیماهای ترابری فعال در جهان (۲۰۲۵)

هواپیمای Boeing C-17 Globemaster III ستون فقرات ناوگان حمل‌ونقل هوایی در آمریکا و هند است. هر دو کشور از Lockheed C-130 Hercules برای مأموریت‌های سخت و زمینی نیز استفاده می‌کنند. ناوگان ترابری هند با ترکیبی منحصربه‌فرد از Ilyushin Il-76‌های روسی، C-130‌های آمریکایی و C-17‌ها، ترکیبی از فناوری شرق و غرب را در یک خط پروازی واحد به نمایش می‌گذارد.